👆👆👆
(و او را به راه خیر و شر هدایت کردیم)؛
«وَهَدَيْنَاهُ النَّجْدَيْنِ».
اين تعبير گويا ، اشاره اى به رابطه چشم و زبان و لب ها ، با مسأله هدايت و شناخت خير و شر است ؛ چرا كه آنها ابزارى براى اين هدف بزرگ محسوب مى شوند .
5⃣ آیه 46 سوره انعام حالتى را كه به خاطر از دست دادن گوش و چشم و عقل براى انسان پيدا مى شود مورد توجّه قرار داده ؛ و می فرماید :
(بگو : به من خبر دهید اگر خداوند ، گوش و چشمهایتان را بگیرد ، و بر دلهاى شما مهر نهد [که چیزى را نفهمید] ، کدام معبودى جز خدا آنها را به شما باز مى گرداند؟)؛
«قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَخَذَ اللَّهُ سَمْعَكُمْ وَأَبْصَارَكُمْ وَخَتَمَ عَلَىٰ قُلُوبِكُم مَّنْ إِلَٰهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِهِ».
سپس در پايان آيه مى فرماید :
(ببین چگونه آیات را به گونه هاى مختلف براى آنها شرح مى دهیم ، سپس آنها روى مى گردانند!)؛
«انظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ ثُمَّ هُمْ يَصْدِفُونَ».
در حقيقت قرآن مى خواهد از يكسو بگويد اين ابزار مهم شناخت از خود شما نيست، چرا كه اگر از خود شما بود هرگز از شما گرفته نمى شد، در حالى كه كم نيستند كسانى كه نعمت گوش و چشم و عقل را بر اثر عوامل مختلفى از دست مى دهند؛ پس معلوم مى شود اينها از ناحيه مبدأ ديگرى است. از سوى ديگر از آنجا كه ارزش هر چيزى در برابر ضدش روشن مى شود قرآن مى خواهد با توجّه به حالت دردناكى كه براى انسان به خاطر از دست دادن اين نعمت هاى بى نظير رخ مى دهد؛ او را متوجّه عظمت آفريدگار و بخشنده اين نعمت‌ها كند، و وجدانش را از اين راه تسخير كرده به خشوع در برابر او وا دارد .
تعبير به «اَخْذ» (گرفتن) گوش و چشم ، ممكن است به معنى گرفتن خود اين اعضا باشد ، و يا گرفتن قدرت و نيروى شنوائى و بينائى، يا هر دو .
6⃣ آیه 53 سوره فصلت كه از جامعترين آيات توحيد و خداشناسى است ؛ نظرى به تمام نشانه هاى او در سراسر جهان آفرينش افكنده و مى فرمايد :
(بزودى نشانه هاى خود را در اطراف عالم و در درون جانشان به آنها نشان مى دهیم تا براى آنان آشکار گردد که او حق است)؛
«سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنفُسِهِمْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ».
«آفاقْ» جمع «افق» به معنى اطراف است. بنابراين «آفاق ارض» به معنى اطراف زمين و آفاق آسمان به معنى اطراف آسمان است، و چون در آيه مورد بحث به صورت مطلق ذكر شده ، همه جا را اعم از شمال و جنوب و شرق و غرب جهان را شامل مى شود . «انفس» در اينجا نيز معنى وسيعى دارد كه هم روح را شامل مى شود و هم جسم ، و تمامى اعضاى بدن را كه موضوع بحث ما است .
در اينكه ضمير در «اَنَّهُ الحَقَّ»، به چه چيز باز مى گردد ؟ بعضى ازگفته اند : منظور قرآن است ، و منظور از آيات آفاقى ، پيروزى هايى است كه نصيب مسلمانان در اطراف جهان شد، و منظور از آيات اَنْفُسى، پيروزى هاى آنها بر بلاد عرب است . يعنى ما پيروزى هايى در اطراف جهان و در بلاد عرب به آنها نشان مى دهيم تا بدانند كه قرآن بر حق است .
بعضى گفته‌اند : منظور رسول خدا(صلوات الله علیه) است ، يا دين و آئين او ، كه با تفسير اول، تفاوت چندانى ندارد. ولى چنانكه جمعى از مفسّران فهميده اند ظاهر اين است كه منظور خداوند است. يعنى آيات آفاقى و انفسى را به آنها نشان مى دهيم تا حقانيّت خداوند بر آنها آشكار شود .
تعبير به آيات ، از يك سو، و تعبير به «آفاق» و «انفس» ، از سوى ديگر، و آيه بعد از آن كه از توحيد ، سخن مى گويد ؛ همگى شواهدى براى اين تفسير محسوب مى شود. ضمنا اين آيه هماهنگ با آيات متعدّد ديگرى از قرآن مجيد است كه نشانه هاى خدا را در پهنه آفرينش و وجود انسان ارائه مى كند، مانند: «وَفِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِّلْمُوقِنِينَ * وَفِي أَنفُسِكُمْ ۚ أَفَلَا تُبْصِرُونَ "؛ (و در زمین آیاتى براى جویندگان یقین است * و در وجود شما [نیز آیاتى است]؛ آیا نمى بینید؟!). در تفسير على بن ابراهيم نيز همين معنى ذكر شده ، هرچند در بعضى از روايات ضمير «انّه» ناظر به حضرت مهدى (علیه السلام) معرّفى شده است ؛ ولى ظاهرا اين تفسير از بطون آيات است . (جمع ميان تفاسير نيز ممكن است).
به هر حال در هريك از اينها بنگريم آثار علم و قدرت او را مى بنيم ، و به قول شاعر: «هر گياهى كه از زمين رويد ، وحده لا شريك له گويد» و «دل هر ذره را كه بشكافيم، آفتابش در ميان ببينيم».
👇👇👇