زمان ندای آسمانی؟ یکی از مباحث مهم و قابل طرح درباره ندای آسمانی، زمان آن است. این مطلب از چند محور قابل بررسی است: زمان آن در احادیث، ماه مبارک رمضان معرفی شده است. و با عبارت‌های «صیحة فی شهر رمضان»، «یکون الصوت فی شهر رمضان»، «شهرالله تعالی و فیه ینادی باسم صاحبکم و اسم ابیه» و… آمده است.[1] در میان این روایت‌ها، شش حدیث، زمان ندای آسمانی را شب بیست و سوم ماه رمضان، معرفی می‌کنند و از میان آن‌ها، سه حدیث، بر شب جمعه بودن ندای آسمانی دلالت دارد. نکته‌ای که قابل بررسی است، شب یا روز بودن زمان ندا است؛ زیرا علاوه بر روایاتی که زمان ندا را ماه رمضان و در شب معرفی می‌کرد، روایاتی زمان ندا را اول روز، معرفی می‌کنند. این احادیث با عبارت‌های «ینادی مناد من السماء فی اول النهار»[2] و… بر این مطلب دلالت دارد. برای جمع این دو دسته از احادیث، فرض هایی قابل طرح است. از جمله: مراد از شب در «لیلة ثلاث و عشرین» و «لیلة جمعة»، هنگام طلوع فجر باشد؛ زیرا هنگام طلوع فجر، قدر مشترک میان شب و روز به حساب می‌آید. در فضیلت نماز صبح، هنگام طلوع فجر، چندین روایت نقل شده است و دلیل این فضیلت را حضور ملائکه شب و ملائکه روز مطرح می‌کنند. بنابر این اگر ندای آسمانی، هنگام طلوع فجر اعلان شود، هم اطلاق «شب بیست و سوم» بر آن صحیح است و هم اطلاق«روز»؛ به ویژه این‌که، احادیث دلالت کننده بر واقع شدن ندای آسمانی در روز، همگی قید «اول النهار» را دارند و اول روز، هنگام طلوع فجر است. فرض دیگر این است که، اختلاف زمان ندای آسمانی، به حساب مکان‌ها است؛ یعنی به دلیل اختلاف افق ها. البته ندای آسمانی یکی است و یک‌بار اعلان می‌شود؛ ولی یک جا، اول شب بیست و سوم است و یک جا، آخر شب و جای دیگر، اول روز؛ لذا اختلاف مطرح شده در احادیث، به این دلیل است. 1. نعمانی، الغیبۀ، ص262 و 266؛ طوسی، الغیبۀ، ص452. 2. طوسی، الغیبۀ، ص435. اَللّهُمَّ‌‌عَجِّل‌‌لِوَلیِّکَ‌الفَرَجَ‌‌وَالْعافِیَةوَالنَّصْرَ 💚⃟○@Monjiiii_313