🌍🇮🇷اراک بزرگ(استان مرکزی) خاستگاه ۱۷ نخست‌وزیر ایران👌
✍ابوالفضل عباسی‌بانی
#بخش ۱
اخیرا کلیپی از من در شبکههای اجتماعی منتشر میشود که در سال ۱۳۹۸ و برای برنامه مستند همسفر شبکه ۴ تلویزیون تهیه و پخش شده و در آن برنامه اظهار داشتم که این سرزمین خاستگاه ۱۵ نخست‌وزیر است که برخی از بینندگان بطور مستقیم یا غیرمستقیم سوالاتی مطرح کردند که لازم است عرض کنم در پژوهشهای منتج به تدوین کتاب 📚#نامداران_اراک که در اسفندماه ۱۴۰۲ در ۶۷۱ صفحه منتشر شد، تعداد واقعی این دولتمردان فعلا به ۱۷ تن افزایش یافته و ممکن است در آینده افراد دیگری هم شناسایی شوند که این همه، نشاندهنده ویژگی فرهیختهپروری این سرزمین فرهیخته خیز است.
در همین راستا به‌اختصار بیوگرافی این عزیزان که بترتیب زمانی عبارتند از :
1⃣سعدالملک آوی (زندگی ۴۸۶ خورشیدی)، اهل ساوه
2⃣آقامحمد فراهانی (زندگی ۹۱۰ خورشیدی)، اهل هزاوه اراک
3⃣.محمدحسین فراهانی (درگذشته ۱۱۷۶ خ)، اهل هزاوه(اراک)
4⃣عیسی قائم‌مقام فراهانی (۱۱۳۳-۱۲۰۱ خ) اهل هزاوه(اراک)
5⃣سیدابوالقاسم قائممقامفراهانی
(۱۲۱۴-۱۱۵۸ خ)اهل هزاوه (اراک)
6⃣محمدتقی فراهانی (۱۱۸۶-۱۲۳۰ ) اهل هزاوه (اراک)
7⃣سیدجعفر حسینیفراهانی
(درگذشته ۱۲۴۲ )اهل هزاوه (اراک)
8⃣یوسف آشتیانی (۱۱۹۲-۱۲۶۴ خ)، اهل آشتیان
9⃣میرزاحسن آشتیانی، (۱۲۵۳-۱۳۱۱ خ)، اهل آشتیان
🔟مرتضی‌قلی بیات (۱۲۶۹-۱۳۳۷)، اهل اراک
1⃣1⃣سیدمحسن صدر(۱۲۵۰-۱۳۴۱) اهل محلات
2⃣1⃣حسن وثوقآشتیانی (۱۲۵۱-۱۳۲۹)اهل آشتیان
3⃣1⃣احمد قوامآشتیانی
(۱۲۵۲-۱۳۳۴) اهل آشتیان
4⃣1⃣دکترمحمد مصدق آشتیانی
(۱۲۶۱-۱۳۴۵ خ)اهل آشتیان
5⃣1⃣رجبعلی منصور (۱۲۶۴-۱۳۵۳ خ)، اهل تفرش
6⃣1⃣ دکتر احمد متین دفتری
(۱۲۷۵-۱۳۵۰ خ) اهل آشتیان
7⃣1⃣حسنعلی منصورتفرشی
(۱۳۰۲–۱۳۴۳ خ)، اهل تفرش
را میتوان نام برد👌
زندگینامه مختصر این بزرگان در چند بخش و باذکر منابع تقدیم نقد و نگاه علاقمندان خواهد شد:
۱. آوی، سعدالملک (زندگی ۴۸۶ خ)، از اهالی ساوه، فرزند محمد، مشهور به ابوالمحاسن، از اعیان درباری ملکشاه، مستوفی و نخست‌وزیر شیعه سلطانمحمد بود که او را در مهرماه ۴۸۳ در تبریز بهصدارت انتخاب و تا خرداد ۴۸۶ یعنی نزدیک به سهسال خدمت کرد.
سعدالملک پیش از سلطنت سلطان محمد سلجوقی،مستوفی،مشاور، نایب، کاتب و مسوول امور خارجی او بود. سعدالملک، وزیری با فراستوکیاست و فروتن بود و از دولتمردان نامور زمان خویش شمرده میشد و از چنان مقبولیت و محبوبیت برخوردار بود که بسیاری از دانشمندان و متصوفه، او را صاحب و خداوندگار میدانستند و در دوره ایشان بود که زمینه پیشرفت علم و اقتصاد فراهم آمد، مردم در رفاه و آسایش بودند و کتب زیادی در زمینه تفسیر و کلام، جغرافیا، تصوف و بویژه «فارسنامه ابنبلخی» که از مآخذ تاریخ پیش از اسلام و در موضوع جغرافیاست نوشته شد. در نهایت این صدراعظم، ابتدا بهاتهام دین باطنیه زندانی شد و سپس بر اثر غوغای عوام و شایعه الحادش، به دار آویخته شد (فخاریان، ۱۳۹۶ : ۴۱۱).
۲.فراهانی، آقامحمد (زندگی ۹۱۰ خ)، زاده هزاوه (اراک)، از وزرا و مستوفیان، ارباب قلم و از مشاهیر دوران است که به نخستوزیری شاه‌تهماسب اول (صفوی) رسید و دوره صدارت او مصادف با سال ۹۱۰ خورشیدی بود و نظر بهاینکه تقریباً همه نخستوزیران برخاسته از این سرزمین نقش سازندهای در تاریخ ایران داشته و شخصیت تاریخی بشمار میآیند ولی در مورد این نخستوزیرِ دوران صفوی اطلاعات بیشتری در خصوص نقش تاریخیاش به دست نیامد (محتاط، ۱۳۷۲: ۱۴).
۳. فراهانی، محمدحسین (درگذشته ۱۱۷۶ خ)، اهل هزاوه(اراک)، شاعر و سیاستمدار دوره زند، متخلص به وفا، صدراعظم (نخست‌وزیر) صادقخان و لطفعلی‌خان زند بود و در سال ۱۱۴۵ وارد دیوان کریمخان شد. او ابتدا به وزارت صادقخان و بعدها پس از درگذشت علیمرادخان، وزیر جعفرخان و لطفعلی‌خان شد. او اگر چه پس از سقوط زندیان، وارد دربار آقامحمدخان قاجار شد، ولی بواسطه پیری، از ادامه خدمت دیوانی عذر خواست. تنها فرزند او دختری بود که بهازدواج برادرزاده‌اش میرزاعیسی فراهانی درآمد و مادر قائم‌مقام فراهانی شد. در دوره او بود که در میان شاعران و نویسندگان ایران اندیشههایی مبنی بر رویگردانی از سبک هندی پدید آمد و به نهضتی ادبی تبدیل شد که به بازگشت ادبی موسوم گشت و در این بازگشت و رویگردانی از سبک هندی، شاعرانی بر آن شدند که قصیده را بههمان سبک پیشینیان یعنی خراسانی و غزل را هم به سبک عراقی بسُرایند که یکی از غزلسرایان بازگشتی به سبک عراقی، همین میرزای فراهانی است و آثار مهمی دارد که عبارتند از : مثنوی بر وزن هفتپیکر نظامی و دیوان شعر که نزدیک به ۵ هزار بیت است و منظومه عاشقانه فیروزوشوخ هم از اوست و در هر دو نقش سیاستمدار و شاعر، از نامداران تاریخ ایران است.
🌍🇮🇷 @NegahNew نگاه نو