💠 لحظهای درنگ در یک صلحِ تأملبرانگیز تاریخی
♦️ جریان صلح حسنی و قیام حسینی، همواره مورد توجّه اندیشمندان و علاقمندان بهتاریخ اسلام بوده است؛ چگونه میتوان دو عملکرد و سیرهی مختلف را از دو امام و حجّت الهی یعنی امام حسن مجتبی و امام حسین علیهماالسّلام، تحلیل و هضم کرد؟ گفته میشود اگر بهلحاظ تاریخی، جای این دو امام و حجّت الهی، عوض میشد، امام حسین صلح میکرد و حسن بن علی، قیام؛ آیا همینطور است؟
👤 شخصی بهنام ابوسعید خدمت امام مجتبی علیهالسّلام عرض کرد: یابن رسول الله، چرا با معاویه صلح کردی در حالی که میدانستی حقّ با شماست و معاویه گمراه و ظالم است؟
👤 امام فرمودند: ای ابوسعید! آیا من، بعد از پدرم، امام مردم و حجّت الهی بر ایشان، نیستم؟
👤 عرض کردم: بله.
👤فرمودند: آیا رسول خدا صلّی الله علیه و آله دربارهی من و برادر من نفرمود: حسن و حسین امام هستند چه قیام کنند، چه قیام نکنند؟
👤 عرض کردم: بله.
👤 فرمودند: بنابراین من امامم اگر قیام میکردم و باز هم امامم اگر قیام نمیکردم؛ ای ابوسعید! بههمان علّتی که بر اساس آن، رسول خدا صلّی الله علیه وآله با بنیضَمرَه و بنیأَشجَع و با اهل مکه هنگام بازگشت از حُدَیبیّه، صلح کرد، بههمان علّت، من با معاویه صلح کردم با این تفاوت که آنها کافر بهتنزیل قرآن کریم بودند و معاویه، کافر به تأویل قرآن کریم...1
✍️ در توضیح سخن اخیر امام مجتبی علیهالسّلام باید گفت، مقابلان رسول خدا صلّی الله علیه و آله اصل قرآن و نبوّت نبیّ گرامی اسلام را قبول نداشتند؛ ولی مقابلان امام مجتبی علیهالسّلام، بهظاهر، قرآن را قبول داشتند امّا در اینکه مراد و منظور خدای متعال از این آیات چیست و اینکه مصادیق آیات چه کسانی هستند، اختلاف نظر جدّی داشتند. همین مضمون در کلامی از امام امیرالمؤمنین علیهالسّلام آمده است؛ ایشان می فرمایند: جنگ امروز ما سر تأویل قرآن کریم است.2
🔹 عوامل متعدّدی در موضوع صلح امام مجتبی علیهالسّلام دخیل است که بهطور کلّی بهدو دسته تقسیم می شود: یکی عوامل داخلی و دیگری عوامل خارجی؛ امّا دربارهی عوامل داخلی میتوان گفت خستگی از سهجنگ جمل، صِفّین و نهروان در دوران امیرالمؤمنین علیهالسّلام، ناهماهنگی سپاه ، خیانت بعضی از فرماندهها و توطئههای خائنانه توسّط معاویه، از مهمترین عواملی بود که صلح را بر امام مجتبی علیهالسّلام، تحمیل کرد و امّا دربارهی عوامل خارجی، نباید فراموش کرد که اسلام در غربِ خود امپراتوری روم را در پیش رو دارد که بهسبب ضربتهای سختی که از اسلام خورده بود، منتظر فُرصت مناسبی بود تا ضربت مأثّر و تلافیجویانهای بر پیکر اسلام وارد کند. برای همین جنگ داخلی مسلمانان بهسود جهان اسلام نبود.3
🔸 بههر حال، صلح بر امام مجتبی علیهالسّلام، تحمیل شد. آنچه در این مقال از اهمّیّت ویژهای برخوردار است، توجّه بهمتن پیماننامهی انعقادی میان امام حسن مجتبی علیهالسّلام و معاویة بن أبی سفیان است. متن پیماننامه را که میتوان در پنج ماده خلاصه کرد، بهاین شرح است:
https://eitaa.com/peirovir/483 ادامه