آخرین سفارشات و وصایای امام علی علیه السلام به امام حسن علیه السلام امیر المؤمنین(ع) که باب مدینه العلم و سرچشمه فضایل و مناقب و نمونه کامل پیغمبر گرامی اسلام است در آن لحظات آخر عمر هم در تلاش برای تبیین و نشر حقایق اسلام بود. آن حضرت در آخرین لحظات زندگی، وصیتی کرد که برای همیشه تاریخ برای بشریت درس خوب زیستن است آخرين وصيت ‏هاي حضرت علي عليه ‏السلام به امام حسن عليه ‏السلام[1] 1. پسرم! چهار چيز را مراقبت كن تا به عمل به آن زيان نبيني: ـ خِرد، سرشارترين ثروت است. ـ حماقت، بزرگ‏ترين فقر است. ـ عُجب، وحشتناك‏ترين تنهايي است. ـ بزرگواري و اخلاق نيكو، برترين شرافت است. 2. در سايه چهار مورد ياد شده، به اين موارد نيز عمل كن: ـ از دوستي با نادان بپرهيز؛ زيرا مي ‏خواهد به تو سود برساند، ولي زيان مي ‏زند. ـ از دوستي با دروغ‏گو برحذر باش؛ زيرا دور را برايت نزديك جلوه مي ‏دهد و نزديك را دور. ـ از رفاقت با بخيل بپرهيز؛ زيرا در شديدترين حالت نياز، از تو دريغ مي‏ كند. ـ و از دوستي با گنه‏كار بپرهيز؛ زيرا تو را به اندك مي ‏فروشد. 3. شما را به تقواي الهي سفارش مي ‏كنم و اينكه در پي دنيا نرويد، هرچند دنيا در پي شما باشد. 4. بر آنچه از دنيا كه از دستتان مي ‏رود، تأسف نخوريد. 5. حق بگوييد و براي اجر (آخرت) عمل كنيد. 6. دشمن ستمگر و ياور مظلوم باشيد. 7. در مورد يتيمان؛ مبادا گرسنه بمانند و در حضور شما تباه شوند. 8. در مورد قرآن؛ مبادا ديگران در عمل به آن از شما جلو بيفتند. 9. در مورد نماز؛ كه ستون دين شماست. [كه آن را سبك نشماريد] 10. در مورد خانه خدا؛ تا هستيد آن را خالي (از زائر) نگذاريد؛ زيرا اگر خانه خدا رها شود (از عذاب الهي) مهلت داده نمي ‏شويد. 11. درباره همسايگانتان؛ كه اين سفارش پيامبرتان است. پيوسته نسبت به آنان سفارش مي ‏كرد تا حدّي كه پنداشتيم آنان را از ارث ‏بَران قرار مي ‏دهد. 12. امر به معروف و نهي از منكر را وا نگذاريد كه در نتيجه، بدانتان بر شما مسلط شوند و آن‏گاه دعا كنيد و دعايتان مستجاب نشود. سفارش‏هاي كوتاه حضرت علي عليه ‏السلام به امام حسن عليه ‏السلام[2] ـ عزيزم، تو را سفارش مي ‏كنم به: ـ نماز در وقتش؛ ـ زكات به اهل آن و در جاي آن؛ ـ سكوت در هنگام شبهه؛ ـ ميانه ‏روي در عمل؛ ـ عدالت در خشم و رضا؛ ـ دوست داشتن بينوايان و هم ‏نشيني با آنان؛ ـ كوتاهي آرزو؛ ـ ياد مرگ و پارسايي در دنيا؛ ـ خداترسي در كار نهان و آشكار؛ ـ شتاب نكردن در گفتار و رفتار؛ ـ اهتمام به كار آخرت و درنگ در كار دنيا؛ ـ پرهيز از مجالس تهمت‏ خيز؛ ـ پرهيز از اداي سخن زشت؛ ـ برادري با برادران ديني؛ ـ مجادله نكردن با نابخردان و نادانان؛ ـ ژرف ‏نگري در دين؛ ـ استواري در كار. ـ پسر عزيزم! اگر مي‏ خواهي در دنيا و آخرت پيروز و سربلند باشي: ـ فرمان ‏دهنده به نيكي و بازدارنده از منكر و زشتي باش؛ ـ با فاسق، براي دفاع از دينت مدارا كن، ولي به دل او را دشمن بدار و در عمل از او كناره بگير؛ ـ در زندگي ميانه ‏رو باش؛ ـ در عبادتت معتدل باش و در عبادت، به امر دايمي كه طاقتش را داري، بپرداز؛ ـ ساكت باش تا سالم بماني؛ ـ در هر حال به ياد خدا باش؛ ـ بر تو باد روزه گرفتن كه زكاتِ بدن و سپر ايمني روزه‏ دار است؛ ـ با نفس خويش جهاد كن؛ ـ بر تو باد حضور در مجالس ذكر و دعا.   پی نوشتها: ------------------------------------- [1] برگرفته از: محمد محمدى رى ‏شهرى، دانش ‏نامه اميرالمؤمنين عليه ‏السلام بر پايه قرآن، حديث و تاريخ، ترجمه: جواد محدثى، قم، دارالحديث، ج 7، صص 276 ـ 285. [2] همان، صص 283 ـ 284.