نماز جمعه یکی از عباداتی است که در فضیلتش همین بس که سوره ای از قرآن به نامش آمده است و به جماعت خوانده می شود.
نماز جمعه دارای دو خطبه می باشد که با حمد و ثنای الاهی شروع می شود و امام جمعه در این خطبه ها باید مردم را به تقوای الاهی دعوت کند. بعد از آن دو رکعت نماز بجای آورد مانند نماز صبح، با این فرق که در نماز جمعه دو قنوت مستحبّ است؛ یکى در رکعت اوّل پیش از رکوع، و دوّم در رکعت دوّم بعد از رکوع، و در هر قنوت دعاهایى که در قنوت نمازها خوانده مىشود مىتوان خواند. نماز جمعه دارای شرایطی است که در پاسخ تفصیلی بیان شده است.
پاسخ تفصیلی
نماز جمعه عبادتى است هم چون نمازهاى دیگر که در ظهر روز جمعه با شرایطى خاصّ انجام مىشود. در فضیلت این نماز همین بس که سورهاى در قرآن به این نام آمده و در آن جا صریحاً مؤمنان را به حضور در نماز جمعه دعوت فرموده است و در آن آیه آمده است: "نگامى که صداى مؤذن بلند شد و دعوت به نماز شدى معامله و تجارت را رها ساز و براى انجام این فریضه الاهى حاضر شو، که از همه چیز براى شما بهتر است". [1] مراد از ذکر در آیه، به اتفاق مفسران نماز جمعه است. نیز در روایت آمده است: نماز جمعه باعث حرام شدن آتش جهنم است بر بدن و موجب تخفیف هول هاى قیامت و کشیده شدن قلم عفو بر جرائم اعمال گذشته است [2] و ثواب شرکت در نماز جمعه براى غیر مستطیع، معادل با حج است [3] و در روایات دیگر تارکین آن را سخت نکوهش کرده تا آن جا که مىخوانیم: کسى که سه هفته آن را ترک کند منافق است. [4]
در زمان غیبت امام زمان (عج)، نماز جمعه، واجب تخییرى و افضل از ظهر است. کسى که نماز جمعه را به جا آورده واجب نیست نماز ظهر را هم بخواند، ولى احتیاط مستحب آن است که آن را نیز به جا آورد.
چگونگی خواندن نماز جمعه
نماز جمعه دارای دو خطبه و دو رکعت نماز است. در خطبه اول واجب است حمد الاهى، گر چه به هر لفظى که حمد الاهى محسوب شود جایز است، ولى احتیاط مستحب آن است که به لفظ جلاله «اللَّه» باشد و احتیاط واجب آن است که پس از آن به ثناى الاهى بپردازد و سپس به پیغمبر اسلام درود فرستد و واجب است مردم را به تقوا سفارش کند و یک سوره کوچک از قرآن را بخواند. و در خطبه دوم نیز حمد و ثناى الاهى به صورتى که ذکر شد و درود بر پیغمبر اسلام واجب است. و احتیاط واجب آن است که در این خطبه نیز به تقوا سفارش کند و سوره کوچکى از قرآن تلاوت نماید. و احتیاط مستحب و مؤکد آن است که در خطبه دوم پس از درود بر پیغمبر (ص) به ائمه معصومین (ع) نیز درود بفرستد و براى مؤمنان استغفار کند. و بهتر است از خطبههاى منسوب به امیر المؤمنین (ع) یا آنچه از ائمه معصومین (ع) وارد شده انتخاب کند.
بعد از تمام شدن خطبه، نماز جمعه خوانده می شود. نماز جمعه مانند صبح دو رکعت است ولى با نماز صبح چند فرق دارد که ذیلًا بیان مىشود:
احتیاط آن است که قرائت حمد و سوره در نماز جمعه به جهر یعنى بلند خوانده شود.
مستحبّ است در رکعت اوّل بعد از حمد سوره جمعه و در رکعت دوّم بعد از حمد سوره منافقین خوانده شود.
در نماز جمعه دو قنوت مستحبّ است یکى در رکعت اوّل پیش از رکوع و دوّم در رکعت دوّم بعد از رکوع، و در هر قنوت دعاهایى که در قنوت نمازها خوانده مىشود مىتوان خواند، و بهتر و افضل در دو قنوت نماز جمعه بلکه در قنوت نمازهاى دیگر خواندن کلمات فرج است. از حضرت صادق سلام اللَّه علیه روایت شده است که فرمود: در قنوت رکعت اوّل نماز جمعه بعد از قرائت مىگویى: لا اله الا اللَّه الحلیم الکریم....