☑️راهبرد رهبر دینی در مدیریت فتنهها
🔻اختصاصی | سیدعبدالله هاشمی، طلبه درس خارج و دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی
انتشار یافته، در روحانیت امروز،
@rohaniyatemrooz_ir
🔸سنتهای الهی، مبانی محکمی برای تحلیل پدیدههای تلخ و شیرین اجتماعی هستند. فتنه و آزمایش یکی از این سنتهای قطعی خداوند، در تربیت فردی و اجتماعی انسان است. از رهگذر فتنه و آزمایش، سنت تمحیص وتمییز «خبیث» از «طیب» حاصل میشود. فتنه در جوامع دینی با پیچیدگیهای بیشتری همراه است. بهرهبرداری ابزاری از آموزهها، نمادها و شخصیتهای دینی از جمله این پیچیدگیها است. پرسش اصلی این نوشتار این است که رهبر دینی در فتنهها، چه رفتاری دارد و برای عبور جامعه از فتنه چه میکند؟ ضمن اینکه او علاوه بر عبور جامعه از فتنهها، باید دیدگاه جامعه را نسبت به دین ترمیم و آسیبهای وارده به دین مردم را برطرف کند. این دستاورد بزرگ، مرهون اعتماد جامعه و درک اهداف ناگفتهی رهبر جامعه است.
🔸به طور خلاصه، پیشوای دینی، سه راهبرد عمده و اساسی را در شرایط فتنه دنبال میکند: تقویت عقلانیت، ترمیم دیانت و تثبیت هیجانات احساسی جامعه. نگارنده در این نوشتار تنها به بررسی راهبرد اول خواهد پرداخت. بر اساس آموزههای اسلام، رهبر دینی در تصمیمگیری برای مدیریت جامعه، به خصوص در فتنهها، دچار استبداد نمیشود و همواره رشد عقلانیت جامعه را دنبال میکند. رشد عقلانیت جامعه برای عبور از فتنه در سه زمینه دنبال میشود.
🔸۱. واقعبینی: در شرایط فتنه، جامعه دچار خطای شناختی نسبت به واقعیتهای زندگی اجتماعی خود است. ضعفها و کاستیهای جامعه بسیار بزرگتر از واقعیت دیده میشود. از سوی دیگر، درک جامعه از استعدادها و پیشرفتهای خود، کاریکاتوری و تقلیل یافته است. در چنین شرایطی، به لحاظ روانی، احساس ناامیدی و ترس از آینده در جامعه شکل میگیرد. بهگونهای که حکومت دینی را منشأ وضعیت نابسامان خود میداند و آماده برای مقابله با آن میشود.
🔸رهبر دینی، باهدف ایجاد امید و مبارزه با فضای روانی کاذب در جامعه، میکوشد درک جامعه از ضعفها و قوتهای خود را واقعبینانه سازد. استعدادها و پیشرفتهای بیشمار جامعه را متذکر و غفلت فراگیر جامعه را از بین ببرد و نسبت به ضعفها نیز رویکردی امیدآفرین داشته باشد و عزمها را برای حل آن جزم کند. مسیر رهبر دینی در این زمینه، جهاد تبیین است و خود نیز فرمانده و علمدار این عرصه مجاهدانه است.
🔸۲. دشمنشناسی: یکی از سنتهای قطعی خداوند در بستر جامعه، وجود دشمنانی است که با شکلگیری حکومت دینی مخالفاند و علت دشمنی آنان نیز مبارزه با دین خداست. در آیات متعددی خداوند جامعه اسلامی را به توجه درباره ریشه دشمنی کفار فرا میخواند و جامعه اسلامی را از هر نوع دلبستگی و علاقه و دوستی با آنان بر حذر میدارد. هر چند منافقین بهصورت پنهانی با کفار ارتباط میگیرند و در ظاهر نیز تظاهر به اسلام میکنند و با دستاویز قراردادن مظاهر دینی به دنبال کسب مقبولیت اجتماعی هستند.
🔸شرایط فتنه توسط منافقین غبارآلود میشود. آنان در میان جامعه اسلامی هستند. منشأ اصلی فضای التهابآمیز جامعه و خطای شناختی ایجاد شده و به دنبال آن، احساس تقابل و پرخاش نسبت به حکومت، ریشه در ناامیدی و خشمی است که جریان نفاق با تظاهر به دوستی و برجسته ساختن نقاط ضعف و کتمان نقاط قوت، شناخت جامعه را دچار چالش ساخته است.
🔸رهبر دینی، تلاش میکند چهره منافقانه دشمن را از پیش روی جامعه کنار زند. رفتار دوگانه دشمن را تصویر میکند و از تاریخ گذشته و تجربههای واقعی جامعه برای یادآوری و ایجاد این شناخت استفاده میکند. راه مصونسازی جامعه از فتنهها در این است که جامعه خوراک فکری و شناختی خود را از منابع سالم تهیه کند. در جامعه دینی، تهیه خبر و معرفت از منبع سالم و مدیریت رسانه و سواد رسانهای باید تبدیل به یک رفتار اجتماعی شود تا زمینه نقشآفرینی جریان نفاق را برطرف سازد.
🔸۳. آرمانگرایی: آرمانگرایی همانند نبض زندگی و حیات در جامعه است. تضعیف آرمانگرایی در جامعه به معنای زمینهسازی برای مرگ جامعه است. با این حال، تقابل میان آرمانگرایی و واقعبینی و مقصر دانستن آرمان در کاستیهای اجتماعی، خط ثابت رسانهای جریان فتنهانگیز است.
🔸رهبر دینی باهدف احیای جامعه، نسبت میان آرمانگرایی و پیشرفتها و رابطه کاستیها با دشمنیهای دشمن را ترسیم میکند تا اینکه جامعه دریابد میان آرمانگرایی و واقعیتهای جامعه تقابل نیست بلکه آرمانگرایی، موجب تکاپو و ایجاد عزم، برای مقاومت و درنتیجه پیشرفت است و تحریمهای ظالمانه و سنگاندازیهای دشمن و کمکاریهای جریان نفاق در درون حکومت، ریشه محرومیتها و نارضایتیها است.
@Sahsh1367