ویروس کرونا و فرصت کاهش قیمت نفت برای اقتصاد ایران حمیدرضا جوانبخت بازار نفت در کنار بازار بورس های جهانی شاید دو بازار مهمی باشند که در هفته های اخیر و تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا با سقوط قیمت و نوسانات پی در پی مواجه شده اند. نفت که تا قبل از ظهور و بروز ویروس کرونا قیمتی حدود ۶۰ دلار داشت با آغاز شیوع کرونا در چین وارد کانال ۵۰ دلار شد. روند نزولی که با گسترش شیوع کرونا در سراسر دنیا ادامه یافت. البته بازار نفت صرفا تحت تاثیر ویروس کرونا این سقوط تاریخی را تجربه نکرد. بلکه دلایل دیگری نیز در این مسئله دخیل بودند. ماجرا این بود که با کاهش تقاضای چین و سپس سایر کشورهای صنعتی برای خرید نفت، قیمت ها روندی کاهشی یافت. کاهش بی سابقه قیمت نفت و تلاطم های ایجاد شده در بازار نفت تا آنجا پیش رفت که در روز پنج شنبه مصادف با ۱۳ فروردین ماه (۱ آوریل) برای اولین بار بعد از معرفی سبد نفتی اوپک در سال ۲۰۰۵ قیمت نفت با افتی بی سابقه به کمتر از ۱۷ دلار در هر بشکه رسید. قیمتی که حتی هزینه تولید هر بشکه نفت در برخی از کشورهای صادر کننده از این رقم بیشتر است. موضوعی که موجب نگرانی صادرکنندگان نفت به خصوص صادرکنندگان وابسته به درآمدهای نفتی شد. موضوع مهم دیگری که درباره میزان تقاضای جهانی نفت طی سال های اخیر مطرح بوده نقش انرژی های تجدیدپذیر و جایگزین برای انرژی های فسیلی مانند نفت است. شاید این سوال که کشورهای نفت خیز تا چه زمانی قادر به اکتشاف و استخراج نفت بوده و اصلا دنیا تا چه زمانی به نفت نیاز دارد و چرا به رغم افزایش تولید انرژی های تجدیدپذیر همچنان دنیا نیازمند نفت است. از جمله سوالاتی است که خیلی ها در ذهن داشته باشند، واقعیت این است که هر ساله اقتصاد دنیا شاهد رشد اقتصادی و افزایش تولید است. *فرصت کاهش قیمت نفت برای اقتصاد ایران با توجه به تحریم خرید مقداری نفت ایران از سوی آمریکا ، اقتصاد ایران از کمترین صادرات نفتی برخوردار بوده و درآمدهای نفتی ایران به حداقل ترین میزان ممکن رسیده است. برای مثال طبق گفته های محمدباقر نوبخت رییس سازمان برنامه، وابستگی بودجه ایران در سال ۹۹ به درآمدهای نفتی حدود ۸ درصد است با این حساب ایجاد شوک در قیمت های جهانی نفت نمی تواند برای اقتصاد ایران چندان مشکل ساز باشد. این در حالی است که بیش از ۸۰ درصد اقتصاد کشوری مانند عربستان وابسته به درآمدهای نفتی است و طبیعتا ایجاد شوک در درآمدهای نفتی برای آن ها تهدید جدی تلقی خواهد شد. به نظر می رسد اگر چه ممکن است اقتصاد ایران به واسطه کاهش جهانی قیمت نفت با کاهش درآمدهای ارزی مواجه شده و از این حیث مشکلاتی برای اقتصاد ایران ایجاد شود اما از بعد دیگر ماجرا، این شرایط - یعنی به حداقل رسیدن وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی- فرصت مغتنمی برای تحقق ایران بدون نفت و بایسته های اقتصاد مقاومتی است. بی شک روند قیمتی نفت در بلند مدت اینگونه نمانده و با مهار ویروس کرونا و افزایش تقاضای جهانی با افزایش مواجه خواهد شد اما بدون تردید این سال ها فرصت مناسبی برای حرکت ایران به سمت اقتصاد بدون نفت است تا با اجرایی شدن آن درآمدهای نفتی به مثابه یک ثروت ملی با ذخیره در صندوق توسعه ملی موجب شکوفایی و رشد اقتصاد ایران شده و نیاز بودجه ای کشور به درآمدهای نفتی به صفر برسد. تحقق این موضوع به هیچ وجه دور از دسترس نبوده بلکه با توجه به شرایط چند سال اخیر اقتصاد ایران کاملا عملیاتی و قابل تحقق است. آیینه جان (در ایتا و سروش) @aeenejan