سوال: ظاهر آیات ‌می‌گوید حتی معصومین علیهم­ السلام فدای دین هستند؛ آیات زیادی داریم. جواب  کدام آیه ‌می‌گوید آن‌ها فدای دین هستند؟! البته در راه خدا فداکاری کردند؛ ولی من یک آیه هم به یاد ندارم که بگوید این فداکاری در راه دین است! چون اصلاً کلمه «دین» در قرآن زیاد تکرار نشده است. ﴿یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ‌اللّه﴾ است یا «فی سبیل الدین»؟ شهادت انبیاء و ائمه علیهم­ السلام فی سبیل‌اللّه است؛ ﴿أَشْهَدُ أَنَّکَ جَاهَدْ فِی‌اللّه حَقَّ جِهادِهِ وَ عَمِلْتَ بِکِتَابِه﴾ (1). اقدام سید الشهداء علیه‌السّلام برای احیاء دین است؛ ولی آیا خود دین ذاتاً موضوعیت دارد یا احیاء دین برای عبادت است؟ یعنی سجده در مقابل خدای متعال موضوعیت دارد؛ ﴿أَشْهَدُ أنَّکَ وَفَیْتَ بِعَهْدِ‌اللّه وَ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِ‌اللّه وَ عَبَدْتَ‌اللّه مُخْلِصاً حَتَّی أَتَاکَ الْیَقِین﴾؛ (2) وفاء به عهد است. باطنِ فداکاری آن‌ها، وفای به عهدشان است؛ عبادت است؛ سجده در مقابل خدای متعال است. البته دین را باید معنا کرد. یکی از مسائل خیلی مشکل و جدی علم کلام که جداً هم باید از نو به آن پرداخت، بحث تعریف دین است. دین چیست؟ سوال: بنا به فرمایش شما دین اصلاً یک چیز دیگری غیر از تعریف اصطلاحی است.  این تعریف اصطلاحی ممکن است مرتبه نازله دین باشد. دین با ولایت کامل می‌شود؛ ﴿الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ﴾(3) دین که صرف قاعده نیست. 📓ولایت کلیه حضرات آل الله علیهم السلام، حسین رزاقی:ص۲۸۹و۲۹۰ 📓1 . زیارت امین اللّه. 📓2 . زیارت اربعین. 📓3 . سوره مائده، آیه 3. لقَدْ قَتَلُوا بِقَتْلِکَ الاِْسْلامَ با كشتن شما قطعا اسلام را كشتند. و عَطَّلُوا الصَّلوةَ وَ الصِّیامَ ونماز و روزه را تعطیل کردند. و نَقَضُوا السُّنَنَ وَ الاَْحْکامَ و سنت‌ ها و احکام دین را نقض کردند. و هَدَمُوا قَواعِدَ الاْیمانِ و پایه هایِ ایمان را منهدم نمودند. و حَرَّفُوا ایاتِ الْقُرْآنِ و آیاتِ قرآن را تحریف کردند. و هَمْلَجُوا فِی الْبَغْیِ وَالْعُدْوانِ و در طغیان و عداوت پیش تاختند. لقَدْ أَصْبَحَ رَسُولُ اللهِ (صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) مَوْتُوراً به راستی رسولِ خدا که درود خدا بر او و آل او باد، با شهادتِ شما تنها ماند! و عادَ کِتابُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ مَهْجُوراً و کتاب خداوندِ عزّوجلّ مَتروک گردید. و غُودِرَ الْحَقُّ إِذْ قُهِرْتَ مَقْهُوراً و آنگاه که شما مقهور و مغلوب گشتید، حقّ و حقیقت موردِخیانت واقع شد. و فُقِدَ بِفَقْدِکَ التَّکْبیرُ وَالتَّهْلیلُ، وَالتَّحْریمُ وَالتَّحْلیلُ، وَالتَّنْزیلُ وَالتَّأْویلُ و با فقدانِ شما تکبیرِ خدا و کلمه توحید، حرام و حلالِ دین، تنزیل و تأویلِ قرآن جملگی ازبین رفت. و ظَهَرَ بَعْدَکَ التَّغْییرُ وَالتَّبْدیلُ، وَ الاِْلْحادُ وَالتَّعْطیلُ، وَ الاَْهْوآءُ وَ الاَْضالیلُ، وَ الْفِتَنُ وَ الاَْباطیلُ و پس از شما تغییر و تبدیلِ (احکام)، کفر و إلحاد و بی سرپرستیِ دین، هوی و هوس ها و گمراهی ها، فتنه ها و باطلها جملگی (بر صفحه روزگار) ظاهر شد. اللّهُمَّ الْعَنْ اَوَّلَ ظالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَآخِرَ تابِعٍ لَهُ عَلى ذلِكَ اَللّهُمَّ الْعَنِ الْعِصابَةَ الَّتى جاهَدَتِ الْحُسَيْنَ، وَشٰايَعَتْ وَبٰايَعَتْ وَتٰابَعَتْ عَلىٰ قَتْلِهِ  اَللّٰهُمَّ الْعَنْهُمْ جَميعاً. 📓 فرازهایی از زیارت ناحیه مقدسه، المزار الكبير (لابن المشهدي)، ص ۵۰۵ 🖋بعداز خدای تعالی در تمام عالم خلق، رکنی مهم تر از امامت نیست. اللهم عجـــل لولیک الفـــرج