علامه و گفتگو
(به بهانه ۲۴ آبان، سالروز بزرگداشت علامه طباطبایی)
🔹در مورد علامه طباطبایی بسیار خوانده‌ایم و شنیده‌ایم چرا که از زوایای بسیاری می‌توان به این عالِم کم‌نظیر نگریست و در مورد آن صحبت کرد.
🔸«گفتگو» به مثابه یک روش یا عادت یا امکان در علامه، آن زاویه ای ست که من بسیار پررنگ می‌بینم.
🔹ظاهراً علامه همیشه از گفتگو استقبال می کرده است. آقای دینانی نقل می‌کند که علامه غیر از درس های روزانه حوزه، جلسات گفتگوی شبانه داشت که آزادی فکر ایشان و قدرت گفتگو را می توان آنجا یافت. جلسات علامه با حضور هانری کربن، سید حسین نصر، داریوش شایگان و... نیز جلسات دیگر گفتگو‌محور علامه بوده است. کتاب «شیعه»، گفتگوهای علامه با کربن را منعکس کرده است. جلسات فلسفی علامه طباطبایی در منزل حجت الاسلام مناقبی نمونه دیگر بوده است. این، یعنی علاقه علامه به گفتگو یک‌وجه است.
🔸از طرف دیگر، نوع مواجهه علامه بویژه با مسائل اجتماعی و انسانی، امکان گفتگوی علامه با اندیشه‌های مخالف یا متفواتش را فراهم می‌کند. به عنوان مثال علامه در بحث عدالت، ابتدا یک وضعیت هنجاری عدالت را از باید و نباید، ترسیم نمی‌کند بلکه از چیستی انسان و منفعت خواهی او شروع می‌کند و به بحث استخدام عدالت می‌رسد. همین نگاه به انسان را در اندیشمندان غربی مانند هابز هم می‌بینیم. اینجا دقیقا همان‌جایی ست که یک اشتراک اولیه برای آغاز گفتگو با دیگران بدست میآید هر چند تفاوت ها به مرور روشن می شود و نگاه الهی علامه به بحث تزریق می‌گردد اما امکان گفتگو را علامه فراهم می‌کند. علت تعداد زیاد پایان‌نامه و رساله و مقاله با موضوع مقایسه علامه با اندیشمندان غربی و مکاتب غیر دینی همین است. این وجه یعنی امکان گفتگوی حاصل از نگاه علمی علامه با وجه اول یعنی علاقه علامه به گفتگو و رفتار ایشان در گفتگو متفاوت است.
🔹بنظر می‌رسد این دو وجه از علامه، اکنون در کمتر کسی دیده می‌شود و اساسا گفتگو، مسأله حوزه ها و اندیشمندان نیست هرچند گاهی دیده می‌شود. تقویت این دو وجه در حوزویان، حوزه ای پویا و موثرتر خواهد ساخت.
@ahmad_olyaei