🌙 همراه با احکام و اخلاق و آداب ماه مبارک رمضان ۱۴۴۴ 8⃣2⃣ روز بیست و هشتم: اندر ماجراهای رؤیت هلال 🧐 هر ساله با نزدیک شدن ماه مبارک رمضان، یکی از موضوعات مهم، "اعلام روز اول ماه مبارک" است و در پایان آن نیز، "اعلام عید سعید فطر". البته این امر فقط اختصاص به این ماه ندارد؛ بلکه اعمال شرعی دیگر ـ مانند مناسک حج، مراسم محرم، اربعین، احیاء نیمه شعبان و... ـ نیز بستگی تامّ و تمام به رؤیت هلال دارد. از صدر اسلام تا سده اخیر، رؤیت به‌طور طبیعى و بدون استفاده از ابزارهایى مانند دوربین و تلسکوپ صورت مى‌گرفت؛ اما در این سال‌ها براى رؤیت از ابزار هم استفاده مى‌شود. همچنین در برخی از کشورها از محاسبات نجومی استقاده می‌کنند. در نوشتار امروز، برآنیم که به سؤالات عموم مردم درباره "دلایل اختلاف در اعلام اول و آخر ماه" اشاره و پاسخ‌هایی مختصر به آنها دهیم: 🌓 انواع ماه در نجوم و اوقات در علم نجوم، چهار نوع ماه وجود دارد: «ماه وَسَطی یا زیجى»، «ماه نجومى یا طبیعى»، «ماه اقترانى یا اصطلاحى» و «ماه هلالى عرفى یا ماه شرعى». واژه «شهر» به معنی «ماه» در قرآن کریم و روایات شریفه، اشاره به معناى چهارم (ماه هلالی شرعی یا عرفی) دارد که با رؤیت هلال شروع و با رؤیت هلال ماه بعد خاتمه مى‌یابد. این معنا نیز از ابداعات اسلام نیست؛ بلکه پیش از آن هم مردم همینگونه محاسبه می‏کردند. به‌عبارت دیگر، همانگونه که ملاک شروع ماه نزد عرف، رؤیت‌پذیرى هلال هنگام غروب آفتاب است، ملاک شروع ماه به نظر شرع هم، رؤیت‌پذیرى هلال هنگام غروب آفتاب می‏باشد. تذکر مهم اینکه ماه هلالی، گاهى ۲۹ روز و گاهى ۳۰‌ روز است. ممکن است چهار ماه متوالى ۳۰ روزه و سه ماه متوالى ۲۹ روزه باشد؛ اما بیش از این ممکن نیست. 🗓 ملاک آغاز ماه در روایات بسیار، نشانه حلول ماه یا وجوب روزه و افطار «رؤیت هلال» دانسته شده است؛ از جمله: «إذا رأیتَ الهلال فصُمْ وإذا رأیتَه فأفطر»، «لیس على أهل القبلة إلاّ الرؤیة»، «صیام شهر رمضان فریضة، یصام للرؤیة ویفطر للرؤیة»، «صوموا لرؤیته وأفطروا لرؤیته» و «لاتصم إلاّ للرؤیة». یعنی: «با دیدن هلال ماه رمضان، شروع به روزه گرفتن کنید؛ و با رؤیت ماه شوال به روزهٔ این ماه پایان دهید». پس، بنا بر این روایات صریح، محاسبات نجومی برای تعیین اول ماه غير معتبر است و ملاک شرعی برای ثابت شده حلول ماه نيست. 🕋 آیا در زمان معصومین(ع) هم در رؤیت هلال اشکال پیش می‏آمد؟ اختلاف رؤیت هلال در صدر اسلام و زمان ائمه(ع) هم وجود داشته است. یعنی در آن زمان هم گاهی این مسئله موجب بروز اختلاف می‌شد و برخی افراد اعلام می‌کردند که هلال، رؤیت و اول ماه شده است و برخی دیگر قبول نداشتند. دلیل این اختلافات این بوده است که در بسیاری از اوقات، هلال، باریک است و ممکن است به چشم خیلی‌ها نیاید. علاوه بر این، زمان امکان رؤیت هم کوتاه است. همچنین صاف یا ابری بودن هوا و غبارآلوده بودن و وجود ریزگردها نیز بر رؤیت و عدم آن مؤثر است. لذا در روایات آمده است که اگر هلال ماه رؤیت نشد، ماه را سی‌روزه به اتمام برسانید. روایتی هم وجود دارد که در زمان امیرالمؤمنین(ع) مردم برای ماه مبارک رمضان از رؤیت هلال تا رؤیت هلال ماه بعد روزه گرفتند و بعد حساب کردند و دیدند که از هلال تا هلال تنها ۲۸ روز شده است! پس از آن حضرت امیر(ع) دستور دادند که جارچی‌ها به مردم اعلام کنند که یک روز قضا کنند؛ چراکه ماه کمتر از ۲۹ روز نیست. (شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۴، ص ۱۵۸، ح ۴۴۴ - فیض کاشانی، الوافى، ج ۱۱، ص ۱۳۲، ح ۱۰۵۴۹.) 🤯 اختلاف ثبوت اول ماه در عصر حاضر ناشی از چیست؟ اینکه گاهی در بین اعلام اول ماه مبارک رمضان و عید فطر ـ یا ماههای دیگر ـ بین برخی از مراجع اختلاف وجود دارد، به «مبانی مختلف فقهی» آنان بر می گردد: 1. اعتبار یا عدم اعتبار ابزار (دیده شدن با چشم مسلح یا غیر مسلح) 🔭 یک اختلاف مبنایی، «اعتبار یا عدم اعتبار ابزار دیدنِ دور، در رؤیت هلال» است. یعنی اگر هلال با ابزار دیده شود، قابل قبول است و رؤیت حاصل شده است یا خیر؟ عده‌ای از فقهاء معتقدند که این ابزار، معتبر هستند. به زبان ساده، اگر کسی با دوربین یا تلسکوپ، هلال را ببیند، مانند کسی است که دوست خود را با دوربین روی کوه دیده است و نمی‌توان گفت که دیدن صورت نگرفته است. حضرات آيات «خامنه‌ای»، «فاضل لنكرانی(ره)» و «هاشمی شاهرودی(ره)» بر اين نظر هستند و بودند که رؤیت هلال با «چشم مسلح» معتبر است. اما برخی از مراجع بر این باورند که فقه، آنچه در عرف زمان معصومین(ع) برای رؤیت وجود داشته را تأیید می‌کند؛ لذا دیدنِ هلال را تنها با «چشم غیرمسلح» قبول دارند... پایانِ بخش ۱ از ۲ 👆 برای دیدن ادامه مطلب، پست بعد را ببینید. ---------- 🍀 اخلاق و اعتدال ؛ کانال سید علیرضا حسینی (عارف) در پیام‌رسان ایتا @alirezahoseiniaref