⭐️ حجّت الاسلام و المسلمین محمّدحسین صمدی آملی ⭐️ ♦️ موضوع: خضوع و خشوع ♦️ ♦️ جلسه سیزدهم - شبِ پانزدهمِ ماه مبارک رمضان ۱۴۴۴ (ه.ق) ♦️ ۱۶ فروردین ۱۴۰۲ (ه.ش) ✳️ قسمت اوّل ⬇️⬇️ از ابتدا تا دقیقه ۱۳ 🔸 در دعای روز پانزدهم ماه مبارک رمضان، از خداوند متعال درخواست می‌کنیم "اللّهُمَّ ارْزُقنِی فِیهِ طاعَةَ الخاشِعين" خدایا در این روز، طاعت خاشعین را روزی‌ام کن. 🔹 خشوع به معنای تذلّل و تواضع است که ضدّ آن، تکبّر و خودپسندی می‌باشد. 🔸 علّامه طباطبایی (ره) از استاد عظیم‌الشأن خود، مرحوم آقا سیّد علی قاضی (ره) نقل می‌فرمودند مَثَل انسانی که نماز می‌خوانَد، روزه می‌گیرد امّا به وقتش آنچه که باید، برایش حاصل نمی‌شود، همانند حوض آبی است که آب صاف و زلالی دارد امّا بسیار بدبوست. این، به این جهت است که گوشه و کنار این حوض، کثافاتی وجود دارد که آب زلال را بدبو کرده است. 🔹 در این دعا از خداوند متعال درخواست می‌کنیم که عبادت ما را، عبادت خاشعین قرار دهد. خداوند در قرآن می‌فرماید "لَو أنزَلنا هَذا القُرآن عَلى جَبَلٍ" اگر ما این قرآن را بر کوهی که همچون انسان از قوّه‌ی عاقله برخوردار بود، نازل می‌کردیم "لَرَأيتَهُ خَاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِن خَشيَةِ الله" هر آینه آن کوه در برابر آیات الهی خضوع و خشوع می‌کرد. 🔸 در ادامه دارد "وَ تِلکَ الأمثَالُ نَضْرِبُها لِلنّاس لَعَلَّهُم يَتَفَكَّرُون" انسان نیز باید به گونه‌ای باشد که در برابر عظمت وجودی آیات قرآن، خاشع گردد. اگر آن خشوع حقیقی برای انسان پیاده شود، هر آینه آیات الهی در او اثر می‌کند. 🔹 حضرت امیرالمؤمنین (ع) در خطبه‌ی متّقین فرمودند مؤمنین و متّقین، کسانی هستند که در عبادت‌های خود، خاضع و خاشع‌اند. در سوره مؤمنون نیز آمده "قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِینَ هُمْ فیِ صَلَاتهِمْ خَاشِعُونَ" مؤمنان رستگار شدند * آن‌ها که در نمازشان خشوع دارند. 🔸 خضوع، مربوط به اعضاء و جوارح ظاهری بدن است امّا خشوع، در رابطه با امور باطنی انسان و جَوانِح او به کار می‌رود. 🔹 مثلاً در نماز، اگر اعضاء و جوارح بدن، طبق ضوابط شرع، مؤدّب بودند، به آن خضوع می‌گویند امّا خشوع، یک مرتبه بالاتر است، یعنی همان‌گونه که ظاهر، متوجّه حق است، باطن نیز توجّه به حق داشته باشد و بداند که در مقابل چه کسی ایستاده است. 🔸 روزی جناب رسول الله (ص) فردی را دیدند که هنگام نماز، با ریش خود بازی می‌کرد. حضرت فرمودند اگر این مرد، خشوع داشت، اعضاء و جوارح او نیز خاشع بودند. 🔹 امام امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه فرمودند "إنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً" گروهی، خدا را به طمع و چشم‌داشت عبادت می‌کنند "فَتِلْكَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ" که این عبادت، عبادت تجّار است. 🔸 "وَ إنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً" و گروهی خداوند را از ترس و بیمناکانه عبادت می‌کنند "فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ" که این، عبادت بردگان است. 🔹 هیچ‌گاه این دو نحوه عبادت، عبادت خاشعانه و خاضعانه نخواهد شد و آن اثری را که باید، در انسان نخواهد گذاشت. 🔸 در ادامه روایت آمده "وَ إنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ شُكْراً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ" امّا عدّه‌ای هم هستند که خدا را به خاطر عظمت وجودی‌اش و برای سپاسگزاری از او، عبادت می‌کنند که این، عبادتِ آزادگان است. به تعبیری چنین عبادتی، عبادت خاشعانه و خاضعانه است. 🔹 علّامه طباطبایی (ره) ذیل آیه‌ی استرجاع، سه مسلک را در تهذیب اخلاق مطرح فرمودند. مسلک اوّل، مسلک کسانی است که به خاطر رسیدن به منافع دنیوی، تهذیب اخلاق می‌کنند امّا گروه دوم تهذیب اخلاقشان به جهت بهره‌مندی از نعمات اخروی است و گروه سوم نیز فقط و فقط رضای خداوند را مدّنظر دارند. 🔸 که علامه طباطبایی (ره) فرمودند مسلک سوم، مخصوص اولیای الهی است. 🔹 امیرالمؤمنین (ع) در روایت دیگری فرمودند "مَا عَبَدْتُكَ خَوْفاً مِنْ نَارِكَ وَ لاَ طَمَعاً فِی جَنَّتِكَ" هیچ‌گاه تو را از ترس آتش دوزخ و همچنین شوق به بهشت، عبادت نکردم "بَلْ وَجَدْتُكَ أهْلاً لِلْعِبَادَةِ فَعَبَدْتُك" بلکه تو را سزاوار و شایسته عبادت یافتم پس عبادتت کردم. https://eitaa.com/allame_hasanzadeh