تلفیق علوم یونانی و هندی در جهان اسلام برای نخستین بار توسط وی صورت گرفت.
کتاب نجومی خوارزمی «زیج السند هند» به سانسکریت بودهاست و توسط ابراهیم فزاری بدستور منصور عباسی به جهان اسلام انتقال میابد. «زیج» جداول نجومی بود و «السند هند» نیز تحریفی از «سدهانته» اسم اصلی کتاب بود.
این ترجمه باعث شد محمد بن ابراهیم فزاری و یعقوب بن طارق جداول جدیدی را در اواخر قرن دوم هجری تألیف کردند. خوارزمی در تهیه زیج خود به سند هند و مجسطی بطلمیوس و آثار منجمان ایرانی نظر داشته و با رأی خود مطالب را اختیار کردهاست. اولین کسی که از زیج خوارزمی استفاده کرد ابوریحان بیرونی است که کتابی در تحلیل زیج خوارزمی نوشت.
در سده دهم هجری این زیج توسط حکیم مجریطی تهذیب شد و در سال ۱۱۲۶ م. توسط آدلار آوباث به لاتین ترجمه شد. جداول خوارزمی علاوه بر «جیب» یا وتر مشتمل بر «ظل» یا سینوس نیز است که اولین بار منجمان هندی در قرن پنجم میلادی وارد ریاضی کردند.
ساختار ریاضی و مقادیر بنیادین پارامتر کلیه جدولها در ترجمه لاتین «زیج السند هند» خوارزمی عملاً بررسی شده و براساس اطلاعات ریاضی که به دست آمده میتوان اصل و منشأ این جداول را به تحقیق مشخص نمود، یکی از جدولهایی که ساختار ریاضی آن هنوز مشخص نشده، جدول مربوط به «تعدیل زمان» در زیج خوارزمی میباشد.
کار روی اسطرلاب
کتاب «عمل الاصطرلاب» دربارهٔ چگونگی ساختن اسطرلاب، و کتاب «العمل بالاصطرلاب» در چگونگی به کار بردن و استفاده از این وسیله اندازهگیری نجومی. هیچ اثری نه از متن عربی آنها و نه ترجمهای به زبان دیگر باقی نمانده و فقط گهگاه معاصران وی که به اصل کتابها دسترسی داشتهاند.
زمانسنجی و ساعت
کتاب «الرخامه» خوارزمی که دربارهٔ ساخت ساعت آفتابی افقی نوشته شدهاست. این کتاب بیشتر برای تعیین اوقات نماز نوشته شده که بعدها اساس و پایه محاسبات مثلثات کروی قرار گرفت.
جغرافیا
وی اطلسی از نقشه آسمان و زمین تهیه کرد و نیز نقشههای جغرافیایی بطلمیوس[واژهنامه ۷] را اصلاح کرد.
کتاب جغرافی خوارزمی با عنوان صورةالارض، شامل طولو عرض جغرافیایی محلهای مختلف روی ربع مسکون بود و در هر بخش جاها بر حسب تقسیمبندی قدیمی «هفت اقلیم» مرتب شدهاست. نام مکانها با کتاب بطلمیوس یکی است و مختصات آنها، گاه یکسان یا بنابر روشی منظم متفاوت است ولی بسیار دور از آن است که ترجمه یا اقتباسی از رساله بطلمیوس بوده باشد و ترتیب نقشهها و کتاب از ریشه متفاوت است.
@ALTAFHIM