مهدی:
سوره حجرات (آیه ۹)
وَإِنْ طَآئِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَىٰ فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّىٰ تَفِيٓءَ إِلَىٰٓ أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَآءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوٓا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ (٩)
ترجمه آیت الله مکارم شیرازی
و هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع و جنگ پردازند، آنها را آشتی دهید؛ و اگر یكی از آن دو بر دیگری تجاوز كند، با گروه متجاوز پیكار كنید تا به فرمان خدا بازگردد؛ و هرگاه بازگشت (و زمینه صلح فراهم شد)، در میان آن دو به عدالت صلح برقرار سازید؛ و عدالت پیشه كنید كه خداوند عدالت پیشگان را دوست می‌دارد.(۹)
تفسیر نور - حجت الاسلام قرائتی
نكته‌ها
در حدیث می‌خوانیم: برادر دینی خود را خواه ظالم باشد یا مظلوم، یاری كن. اگر مظلوم است، در گرفتن حقّ و اگر ظالم است، در جلوگیری از ظلم. # وسائل، ج 12
اصولًا، آفرینش بر اساس حقّ وعدل است. «بالعدل قامت السماوات» # بحار، ج 33، ص 493.$ و بعثت انبیا برای آن بوده است كه مردم به عدالت قیام كنند. «لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» # حدید، 25.$
پیام‌ها:
گرچه اقتضای ایمان، دوری از نزاع و برخورد میان مؤمنان است، امّا مؤمنان، معصوم نیستند كه خطایی از آنها سرنزند و چه بسا گفتن جمله‌ای یا انجام كاری، موجب بروز درگیری میان آنان گردد. بنابراین باید آماده بود تا در صورت بروز چنین برخوردهایی، ضمن خاموش كردن آتش فتنه، حقّ مظلوم پایمال نشود و چنان با ظالم برخورد شود كه دیگر تجاوزی تكرار نگردد.
1- ایجاد نزاع و درگیری میان مؤمنان، یك جرقّه است نه یك جریان، موقّتی است نه دائمی. «اقْتَتَلُوا» نشان از پدید آمدن نزاع است، نه دوام آن وگرنه می‌فرمود: «یقتتلون»
2- مسلمانان در برابر یكدیگر مسئولند وبی‌تفاوتی در برابر درگیری‌ها پذیرفته نیست. «فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُما»
3- برای آشتی دادن و برقراری صلح میان مسلمانان، باید با سرعت و بدون تأخیر قیام كنیم. (حرف فاء در «فَأَصْلِحُوا» نشانه‌ی سرعت است)
4- اگر یكی از دو گروه درگیر، یاغی‌گری كرد، امّت اسلامی باید بر ضدّ او بسیج شود. فَإِنْ بَغَتْ ... فَقاتِلُوا الَّتِی تَبْغِی
5- برای برقراری امنیّت و عدالت، حتّی اگر لازم شد باید مسلمانان یاغی كشته شوند. آری، خون یاغی ارزش ندارد. فَإِنْ بَغَتْ ... فَقاتِلُوا ...
6- در برابر خشونت باید خشونت به خرج داد. فَإِنْ بَغَتْ ... فَقاتِلُوا
7- در سركوب یاغی، طفره نرویم و مسامحه نكنی م. «فَقاتِلُوا» (حرف «فاء» علامت تسریع است)
8- جنگ و قتال در اسلام، هدف مقدّس دارد. «حَتَّی تَفِی‌ءَ إِلی أَمْرِ اللَّهِ»
9- مدّت مبارزه تا زمان رسیدن به هدف است، «حَتَّی تَفِی‌ءَ إِلی أَمْرِ اللَّهِ» و ساعت، ماه و تاریخ خاصّی ندارد. مثل مدّت مراجعه بیمار به پزشك و مصرف دارو است كه تا زمان سلامتی باید ادامه یابد.
10- در مبارزات اسلامی، هدفهای شخصی، قومی، حزبی، یا انتقام، خودنمائی و گرفتن زهر چشم از دیگران مطرح نیست، بلكه هدف، برگشتن یاغی به راه خداست. «حَتَّی تَفِی‌ءَ إِلی أَمْرِ اللَّهِ»
11- در مرحله‌ی درگیری كه متجاوز معلوم نیست، باید تلاش برای خاموش كردن اصل فتنه و ایجاد صلح باشد، «فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُما» ولی در مرحله‌ی بعد كه متجاوز و یاغی شناخته شد، صلح باید در سمت و سوی دفاع از مظلوم و گرفتن حقّ او از ظالم باشد. «فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُما بِالْعَدْلِ»
12- وظیفه مسلمانان در شرایط مختلف تفاوت دارد؛ گاهی اصلاح است و گاهی جنگ. (در این آیه، هم كلمه «اصلحوا» دو بار آمده است و هم كلمه «قاتلوا»)
13- هر كجا طوفان غرائز و غضب و لغزشگاه خطرناكی بود، سفارشات پی‌درپی لازم است. بِالْعَدْلِ، أَقْسِطُوا ... یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ
14- صلحی ارزش دارد كه حقّ به صاحبش برسد، وگرنه سازش ذلّت‌بار، مرگ‌آفرین و تحمیلی است. اصلحوا ... و اقسطوا
15- هر كجا تحمّل مشكلات لازم است، از اهرم محبّت استفاده كنید. «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ»
16- صلح دادن دو طرف جنگ بدون برقراری عدالت، محبوب خداوند نیست. «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ»