آیین عزاداری، منشاء تحرک و پویایی ◾️غلیان و شور عزاداری حسینی به گونه ای است که تحرک و پویایی خاصی به جامعه می بخشد. ◾️نیبور که مدتی در بوشهر و جزیره خارک بوده، در این باره می نویسد: مراسم عزای حسینی به شدت از طرف ساکنین جزیره برگزار می شد و این مراسم به جزیره، تحرک بیشتری داده بود. ◾️مردم ایران با الهام از مکتب حسینی در برابر نظام های سیاسی مستبد ایستادند و آیین های عزاداری، تحرک و شور بیشتری به قیام های ضد استبدادی مردم ایران بخشید. ◾️یکی از سفرنامه نویسان درباره تأثیر این عزاداری در حرکت انقلابی مردم ایران در جریان انقلاب اسلامی 1357 این گونه می نویسد: روی هم رفته از آنچه که در خلال آن روز دیدم حیرت کردم و خیلی تحت تأثیر قرار گرفتم. واقعا برایم عجیب بود که مسأله شهادت حسین(ع) تا بدان حد در رگ و پی ایرانیان نفوذ کرده باشد. ◾️مظلومیت حسین(ع) و رنجی که قبل از مرگ تحمل کرد در نظر مردم قدرتی به شمار می آمد که فراتر از قدرت اسلحه بود و همگان به این امر اعتقاد داشتند که شهادت حسین(ع) ثابت کرد حق و حقیقت قادر است بر زور و قدرت نظامی پیروز شود. ◾️میشل فوکو که برای مدت کوتاهی در بحبوحه های درگیری های پیش از انقلاب اسلامی در ایران حضور داشته است، به تأثیر عمیق عزاداری ماه محرم در حرکت انقلابی مردم تأکید دارد و یکی از صحنه های نمایش قدرت مردم انقلابی ایران را مراسم عزاداری امام حسین(ع) می داند. او می نویسد: می گویند که نظم دارد دوباره در ایران کم کم برقرار می شود. نفس در سینه حبس شده است. ◾️یک مشاور آمریکایی امیدوار است که اگر ماه محرم را مقاومت کنیم همه چیز را می توان نجات داد وگرنه. ◾️سر آنتونی پارسونز سفیر سابق انگلیس در ایران که در سال57 در ایران حضور داشته معتقد است راهپیمایی روزهای تاسوعا و عاشورا مخالفان را بیش از پیش علیه حکومت پهلوی متحد ساخت و منجر به تقویت رهبری روحانیت در انقلاب مردم گردید و صفوف مبارزه و حرکت علیه پهلوی را مستحکم تر کرد. اگر چه برخی دین را عامل سکون و ایستایی و مانع حرکت و پویایی جوامع می دانند و به عبارتی آن را افیون می خوانند؛ اما نقش و کارکرد دین و آیین های مذهبی در انقلاب اسلامی نشان داد که شعائر و مناسک دینی، ضمن تقویت باورهای دینی و هویت مذهبی و انسجام اجتماعی جامعه، می تواند منشاء حرکت انقلاب و تغییر ساختارهای کلان و خرد در جامعه شود. ✍ جواد نظری مقدم و... فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، ش32، ص44