💠 قل هاتوا برهانکم
▪️در یکی از گردنه‌های تاریخی، امام جعفر صادق (علیه‌السلام) مسئولیت تبیین و ترویج مبانی دینی را بر عهده داشتند.
🔹 الف: خلافت غصب شده، اکنون به یک فرهنگ نهادینه شده بود و خلفاء ستم خویش را با روکشی از رفتارهای ملون دینی پوشش می‌دادند.
🔹 ب: از همان آغاز انحراف و خانه‌نشینی امامت، بسته‌های فرهنگی و اجتماعی توسط غاصبان به عنوان سبک زندگی نوین رواج یافت. از آن جمله "تحدید حدیث" بود. آنان با توجیه وحدت جامعه و پرهیز از تشتت صحابی رسول خدا (صلوات الله علیه) را از رواج حدیث بازداشتند، نوشته‌های صحابی را به بهانه تطبیق گردآوری کرده و همه را منهدم کردند. بر اساس این بسته فرهنگی اجتماعی، شعار "حسبنا کتاب الله" رواج یافت و در عمل امت اسلامی از یکی از دو بال "حدیث ثقلین" محروم شد.
🔹 ج: حاکمیت کوشید تا در خلاء رواج اندیشه زلال دینی، نحله‌ها و فرقه‌های فراوانی ایجاد کند. این قرائت‌های متفاوت در زمان امام صادق (علیه‌السلام) به اوج خود رسید، به گونه‌ای که کرسی‌های حکومتی آنان را رواج می‌داد.
🔹 د: تکثر نگاه‌ها و قرائت‌ها و نبود گروه مرجع فکری_الهی موجب سردرگمی عقیدتی مردمان شده بود.
🔹 ه: در سبک زندگی ابداع شده توسط خلفا، باید ساخت حدیث توسط عالمان دنیاپرست از زبان رسول خدا (صلوات الله علیه) رواج می‌یافت. در دوران امام صادق گستردگی این احادیث جعلی بسیار فراوان تر از احدادیث معتبر بود.
🔹 و: هراس جدی حکومت از امامان شیعه (علیهم‌السلام) آنها را در محاصره امنیتی اجتماعی قرار داده بود.
🔰در چنین محیط پر خدشه و پر آسیبی امام جعفر صادق (علیه‌السلام) نهضت سترگ فکری خویش را آغاز کردند:
🔺 الف: با نظارت و اشراف علمی و عقیدتی ایشان کانون‌های تربیت شاگردان مبرز در کانون تمدن سازی، یعنی مدینه‌النبی شکل گرفت.
🔺 ب: اهتمام ایشان به تربیت شاگردانی خلاق، جامعه شناس، مجتهد و البته جسور موجب شد که در عمده رشته‌های علمی آن دوران استوانه‌های علمی با صبغه عقیدتی به جامعه معرفی شدند.
🔺 ج: در نگاه مبارک امام صادق (علیه‌السلام) قرائت‌های مختلف یک فرصت برای تضارب افکار بود. ایشان خود و شاگردانش به گفتگوی احسن با صاحبان اندیشه‌های متفاوت می‌پرداختند. اساسا دگرگونی‌های عمیق فرهنگی، نیازمند به‌روزرسانی عقاید و باورها، هرس آرای، گردآوری تجربیات ریشه‌دار و وجود انسان‌های مجتهد و چالشگر است.
🔺 د: امام صادق (عليه‌السلام) همواره از تمرّد و روگرداني مردم از علوم اهل‌بيت(عليهم‌السلام) حسرت مي‌خورد. همچنان که امام باقر (علیه‌السلام) مي‌فرمود كه گرفتاري و بدبختي مردم براي ما سنگين و ناگوار است: [مشكل اين است كه] اگر آنها را به راه حق بخوانيم، دعوت ما را اجابت نمي‌كنند و چنانچه رهايشان كنيم، راه نمايي غير از ما ندارند: بلية الناس علينا عظيمةٌ؛ إن دعوناهم لم يستجيبوا لنا؛ و إن تركناهم لم يهتدوا بغيرنا
🔺 ه: تاریخ نشان داد که "قال رسول الله ها" که از زبان امام صادق (علیه‌السلام) به مردم عرضه می‌شد، قبله فکری مردمان خردپیشه را به فطرت خویش بازمیگرداند. به استناد روایات موجود، همه "قال الصادق‌ها" همان کلام مبارک رسول خدا صلوات الله علیه بود. در واقع امام صادق (علیه‌السلام) همه غبارها و کدورت‌ها را کنار زد و دوباره مردم را با سرچشمه محمدی آشنا کرد.
🔺 و: در سبک زندگی مبارک امام صادق (علیه‌السلام) عقل و تدبیر، دین افزا است. "عقال" به معنی بازداشتن، بازدارندگی و کنترل کنندگی است، از این رو با مدد از آن که به استناد حدیث رسول خدا (صلوات الله علیه) نخستین آفرینش خداوند است، جامعه می‌تواند خود را از رفتار و گفتار ناپسند باز دارد.
🔺 ز: در نگاه مبارک امام صادق (علیه‌السلام) پذیرش هدایت مبتنی بر اختیار انسان‌هاست. فقیه آل محمد (علیه‌السلام) مردمانی می‌خواست که نه بر اساس شور، بلکه با تفهم و تفقه دین‌پژوهی کنند. رواج کرسی‌های آزاد اندیشی و ایجاد چالش‌های فکری، مردم را با اندیشه عمیق تشیع آشنا می‌ساخت.
🔺 ح: در بحبوحه قرائت‌های مختلف، امام صادق (علیه‌السلام) مبانی تشیع مقتدر را تبیین و به صورت منابع روایی متقن به امت اسلامی ارائه داد. منابع روایی به یادگار مانده از این امام فقیه به رغم عدم تمایل خلفای غاصب توانست اندیشه تمدن سازی مبتنی بر اندیشه تشیع مقتدر را بازتولید کند.
🔺 ط: امام صادق (علیه‌السلام) در کنار ترمیم گذشته و بازتولید روایات محمدی (صلوات الله علیه)، افق نگاری آینده‌ها را نیز مد نظر قرار دادند. روایات فراوان موجود درباره حضرت بقیةالله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از نمونه‌های این افق‌نگاری است.
👇 ادامه 👇