.
شناخت گویشهای مناطق مرکزی ایران
شناخت گویشهای مناطق مرکزی ایران
به قلم: حسين نقدي بادي
گویشهای مرکزی ایران به گروهی از گویشهای ایرانی شاخه شمال غربی گفته میشود که از قدیم در برخی از شهرها و روستاهای مرکز ایران (بهویژه در استان اصفهان و استان مرکزی) رایج بوده است. بیشتر این گویشها در صد سال اخیر یا منقرض شده است یا در حال انقراض است .
بیشینه مردم اصفهان به این زبانها و گویش ها سخن می گفتهاند. روند فارسیشدن زبان این مناطق در دوران صفوی و با اعلام اصفهان به عنوان پایتخت به بیشترین سرعت خود دست یافت. این روند همچنان ادامه دارد و بسیاری از روستاهای محل سکونت گویشوران زبانها امروزه در معرض تغییر زبانی به سوی زبان معیار هستند. در گذشته در بسیاری شهرهای بزرگ ایران این گویشها رواج داشته که امروز جای خود را به فارسی معیار سپردهاند.، گویش قدیم اصفهان که در اشعار برخی شاعران مانند اوحدی اصفهانی نشانههایی از آن بدست آمده توسط کلیمیان این شهر و روستاهای مجاور شهر مانند زاینده رود و گز باقی مانده است.
این زبان مرکزی که گاهی زبان «راجی» نیز نامیده میشود در گذشته در شهرهای ری و قم و همدان«منطقه جبال» نیز تکلم می شده است. چنانچه در آثار شمس قیس رازی آمده است: که مردم ری و عراق عجم علاقهای به اشعار فارسی ندارند و شعر محلی فهلوی خود را بیشتر میپسندند. ......
زبان شناسان گویشهای مرکزی ایران را در حوزه استانی اینگونه تقسیم می کنند.:
گویشهای شمال غربی: گویشهایی هستند که در غرب جاده قم-اصفهان رایج میباشند. از این دسته میتوان به محلاتی, وانشانی وخوانساری اشاره نمود.
گویشهای شمال شرقی: عمدتا در محدوده بین کاشان و نطنز رایج میباشند و شمار آنها بسیار زیاد است. از مهمترین آنها میتوان به گویشهای کلیمیان کاشان، گویش آرانی،قهرودی،جوشقانی، ابیانهای، فریزندی، یارندی، میمه ای، سُه ای، کشهای، طاری، نطنزی قدیم ، ابوزیدآبادی و بادرودی را میتوان نام برد.
گویشهای جنوب غربی: گویشهای جنوب غربی گویشهایی هستند که در اصفهان و نواحی مجاور آن رواج دارند. از این گویشها میتوان به کفرونی، گزی، سدهای، ورزنهای و گویش کلیمیان اصفهان اشاره نمود.
گویشهای جنوب شرقی: در این دسته گویشهای قدیم یزد و کرمان که اکنون تنها توسط زرتشتیان و کلیمیان این شهر صحبت میشوند و به گویش بهدینی و دری یا گبری نیز شهرت دارند نیز جای دارند. سایر گویشهای این دسته شامل گویش نائینی, گویشانارکی, گویش اردستانی و گویش زفرهای میشود.
گویشهای کویری: در منطقهای درشرق ایران میان محل تلاقی دوکویر اصلی قرار دارند و میان خراسان و اصفهان واقع شدهاند. این دسته شامل گویشهای خوری و فروی و مهرجانی میباشد.
https://eitaa.com/avayefakhteh