🖊تعبیر لطیف کلب در اشعار بزرگان
✅ مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی رضوان الله تعالی علیه در پاسخ کسانی که به تعبیر کلب و سگ در اشعار عربی و فارسی اعتراض میکردند میفرمودند: هیچ کس نمىگوید مؤمن سگ است، و این عبارات که من سگ درگاه خدا یا سگ در خانه پیغمبر یا امام هستم، معنایش این نیست که من سگ هستم.
🔸این الفاظ معناى لطیف و دل پسندى دارد که خود به خود در ذهن شنونده وارد مى شود و لذا کسى جز شما به گوینده آن اعتراض نمى کند که چرا خود را سگ خواندى و چرا دروغ گفتى!؟
غرض این است که همانگونه که سگ، در خانه صاحبش را رها نمى کند و اگر او را براند و دور کند به جاى دیگر روى نمى آورد و وفا و حقشناسى دارد و پاس احترام ولىّ نعمت خود را نگاه مى دارد و از صاحبش و خانه اش دفاع مى کند و عنایت کم و لقمه نان صاحبش را بر سفره هاى چرب دیگران بر مى گزیند، من هم بر سر کوى شما مقیم شده و در خانه شما را رها نمى کنم، و به پاسبانى منزل محبوب و مراد خود افتخار مى کنم.
🔽 این تعبیر بسیار عرف پسند و شیرین و عاطفى و مهیّج است و در اشعار شعرا و اهل ذوق عرب و عجم، بسیار است که در درگاه خدا، یا پیغمبر یا امام، حقیرانه خود را سگ مى شمارند؛ مانند این اشعار:
🌹لقمه نانى به این سگ کن عطا
کم نگردد از عطایت اى خدا
یا
شاها چو تو را سگى بباید
گر من شوم آن سگ تو شاید
هستم سگکى ز حبس جسته
بر شاخ گل هوات بسته
از مدح تو با قلاده زر
زنجیر وفا به حلقم اندر
خود را به قبول رایگانت
بستم به طویله سگانت
افکن نظرى بر این سگ خویش
سنگم مزن و مرانم از پیش
و یا
من سگ اصحاب کهفم بر در پاکان مقیم
نیم نانى مىرسد تا نیم جانى در تن است
و این ضعیف هم در منظومه مناجات امیرالمومنین على علیه السلام خطاب به آن حضرت عرض کرده ام:
بسته سنبل گیسوى توام
فخرم این بس که سگ کوى توام
🔹نابغه علم و ادب و افتخار جامعه شیعه و اسلام، شیخ بهاء الدین عاملى قدس سره براى کسى مثل شاه عباس کبیر از بین تمام القاب شاهانه این لقب را برگزیده و در آغاز کتاب” جامع عباسى” چنین مى فرماید:
«چون توجّه خاطر ملکوت ناظر اشرف اقدس، کلب آستان على بن ابى طالب علیه السلام شاه عباس الحسینى الموسوى …»
🔻به نظر ما این جمله «کلب آستان على بن ابى طالب علیه السلام» براى معرفى شاه عباس کبیر از تمام القابِ نفرت انگیز و پر از مبالغهاى که براى شاهان صفوى و سلاطین دیگر گفته شده، دلپذیرتر و ارزندهتر و جذابتر است و لطفى که در این جمله به کار رفته در هیچ یک از عناوینى که در ابتداى کتابها براى پادشاهان نوشته شده، وجود ندارد.
✔️مع ذلک، ما نمى گوییم گویندگان همه اینگونه الفاظ را در هر مجلس و منبر، یا در هر شعر و قصیده تکرار کنند و از طریق بلاغت و تکلم به مقتضاى حال بیرون روند.
📚 منبع: محضر آفتاب، نکوداشت مرجع عالیقدر آیت الله العظمی حاج آقا لطف الله صافی گلپایگانی قدس سره/ بهکوشش: محسن اکبری شاهرودی
@ayatollah_safi