هدایت شده از صادق حقگو
در مورد زکات فطره چهار سؤال مطرح است، این چهار سؤال را اگر جواب بدهیم، اجمالاً احکام زکات فطره بیان می شود: اول. اینکه پرداختن زکات فطره بر چه کسانی واجب است؟ چه کسانی باید زکات فطره بدهند؟ آیا بر همه واجب است؟ دوم. اینکه چه وقت باید زکات فطره پرداخته شود؟ سوم. چه مقدار و چه چیز؟ چهارم. مصرف زکات فطره کدام است و کجا باید صرف بشود؟ اما سؤال اول: زکات فطره بر چه کسانی واجب است؟ کسانی که در شب عید فطر مکلف باشند و فقیر نباشند و نان‌خور دیگران هم نباشند. کسانی‌که این شرایط را داشته باشند باید زکات فطره خودشان را و کسانی‌که نان‌خور آنها هستند، تحت تکفل آنها هستند - ولو واجب‌النفقه هم نباشند - نان‌خور او به حساب بیایند باید زکات فطره‌ی آنها را هم بپردازد. اما کسی که مکلف نیست مثل بچه‌ای که هنوز بالغ نشده است، زکات و نماز بر او واجب نیست، زکات فطره‌ی او را باید سرپرست او بپردازد. کسی که فقیر است، زکات فطره بر او واجب نیست؛ بلکه میتواند زکات فطره دریافت کند و خرج کند. هر چند فرموده‌اند افراد ناتوان هم اگر مثلا خانواده پنج، شش نفره هستند حداقل به اندازه یک صاع، زکات فطره یک نفر را دست به‌دست کنند، در نهایت همان را بپردازند؛ تا از این اجر و ثواب برخوردار بشوند. و اما سؤال دوم: چه‌وقت زکات فطره بپردازیم؟ وقت پرداختن زکات فطره از شب عید است- یعنی از مغرب روز قبل عید - تا ظهر روز عید. این نکته را من خدمت شما برادران و خواهران عرض کنم، زکات فطره یک واجب عبادی است؛ یعنی افزون بر اینکه یک فریضه و واجب است، یک عبادت هم هست. حتما آنچه را که میپردازیم باید به نیت زکات و به‌قصد قربت باشد؛ همانطور که نماز میخوانیم و وضو میگیریم و روزه میگیریم، زکات را بپردازیم. پس مسئله‌ی مهمی است. تأخیر هم نیاندازید. حتی فرموده‌اند، احتیاط واجب آن است که قبل از نماز عید، زکات فطره‌تان را بپردازید. مشاهده شده است که بعضی از افراد با اینکه صندوق‌هایی از طرف مؤسسات هست که زکات فطره را دریافت میکنند، پس از خواندن نماز عید و هنگام برگشت از نماز، زکات فطره را میپردازند. خب، لااقل به این احتیاط عمل بشود. مقید باشید و در وقت، زکات فطره را بپردازید. حتی فرموده‌اند که اگر کسی امکان پرداختن برایش وجود ندارد، زکات فطره را کناز بگذارد تا بعداً بپردازد. این هم زمان پرداختن زکات فطره. اگر از سالهای گذشته به کسی زکات فطره واجب بوده و نپرداخته است، این زمان ندارد ولی خوب است که در همان روز عید، فطره‌ی گذشته را هم بپردازد. اما مقدار و جنس زکات فطره؛ چه مقدار و چه چیزی؟ برای هر نفر یک صاع که حدود سه کیلو هست. سه کیلو گندم، جو، برنج، ذرت، خرما و امثال اینها. معمولا چون پرداخت قیمت آن هم اشکالی ندارد، قیمتی هم اعلام میشود؛ و چه خوب است که انسان، آنچه را که در ماه مبارک رمضان، قوت غالب او بوده، به فقرا هم همان را بدهد. نه اینکه خودمان بهترین غذاها را خورده باشیم و برنج بخوریم و به فقرا نان خالی بدهیم. تازه ما گندم میدهیم که هنوز نان هم نشده است. گرچه اگر همان گندم را هم - که حداقل است - بپردازید اشکالی ندارد؛ اما احتیاط مستحب است که آنچه را که بیشتر خودتان مصرف می کنید، از این حبوبات که گفته شد، بپردازید. بنابراین مثلا در یک خانواده شش نفره، سرپرست خانواده که خرج دیگران را میدهد، او باید زکات فطره‌ی خودش و پنج نفر دیگری که تحت تکفل او هست - یعنی شش ضربدر سه، که میشود هیجده کیلو یا قیمت هیجده کیلو - را بپردازد. و اما مصرف زکات فطره. مصرف زکات فطره همان مصرف زکات اموال است که در قرآن هم وارد شده است: «انما الصدقات للفقراء و المساکین ...» تا آخر آیه. اما یک احتیاط استحبابی در اینجا وجود دارد - حتی برخی از فقها و مراجع معظم تقلید احتیاط واجب هم دارند - که حتی‌المقدور به «فقرا» داده بشود. افراد فقیر و مستمند. اگر فقرا نبودند، مصارف دیگر، مثل مسجد و امور خیر و امثال اینها که مصارف زکات هست. فقیر هم به معنای گدا نیست. ممکن است شخص گدا نباشد و فقیر باشد. ممکن است فقیر باشد و گدایی نکند. ممکن هم هست که فقیر باشد و گدایی هم بکند. فقیر کسی است که خرج او بیش از دخلش است؛ یعنی درآمد سالش را ندارد و تأمین نمیشود. به چنین شخصی فقیر میگویند و میشود به او زکات فطره را پرداخت کرد. سؤال میکنند که آیا به این نهادها و مؤسسات هم میتوانیم بپردازیم؟ بله، اگر مورد اطمینانتان هستند که به مصرف زکات فطره می رسانند اشکالی ندارد.