⬛️♦️⬛️
فناوری‌های زیستی در مسیر جنگ و نیستی (۲)
۱
⛔️سلاح‌های سمی و پروتکل‌های بی‌خاصیت
کاربرد تسلیحات شیمیایی که در سده گذشته به خصوص در جریان جنگ اول جهانی به اوج رسید، دولت‌ها را بر آن داشت تا پروتکل‌هایی را برای ممنوعیت کاربرد این نوع تجهیزات وضع کنند.
به گزارش مشرق، دو هزار سال پیش، نویسنده رومی به نام «ولاریوس ماکسیموس» چنین نوشت: «جنگ با سلاح و نه سم، به راه می‌افتد.» از آن زمان به بعد رایج‌ترین استثنا آلوده کردن چاه‌های آب دشمن با لاشه حیوانات یا رها کردن بقایای قربانیان طاعون در ورودی شهرها بود؛ همانند آنچه که در هنگام تسخیر فئودوسیا (شهری در شبه جزیره کریمه و در قلمروی امپراتوری روم) به سال ۱۳۴۶ میلادی رخ داد.
در نمونه بدنام‌تر و مدرن‌تر این شیوه، در سال ۱۷۶۳ ارتش انگلستان از چند پتوی آلوده برای آغاز شیوع آبله در قبایل سرخپوست آمریکا استفاده کرد.
بیشتر بخوانید:
صدای پای بمب‌های بی‌صدا؛ بیوتکنولوژی در خدمت زرادخانه‌ها
گشایش پای سموم به درگیری‌های نظامی
در سال ۱۸۷۴ استفاده از میکروبیولوژی برای اهداف نظامی به ندرت به ذهن کسی خطور کرده بود تا اینکه دولت‌های حاضر در کنفرانس بروکسل برای تعیین قوانین و رسوم جنگ توافق کردند استفاده از سم یا تسلیحات سمی را در جنگ ممنوع کنند؛ در سال‌های منتهی به تاریخ معاصر جهان، سم و بیماری مسری ظاهراً از یکدیگر قابل تمیز نبودند تا زمانی که نظریه جرم‌دار بودن بیماری در پایان قرن نوزدهم مطرح شده و به اثبات رسید.
بر خلاف برنامه‌های تحت حمایت دولتی، جوامع پیشاصنعتی فقط در استفاده فریبنده و دوره‌ای از سم به دست ارتش‌های خود، کامیاب بودند.
در قرن نوزدهم، پژوهشگران مطالعه بیماری‌زایی میکروارگانیسم‌ها و سموم را آغاز کردند همچون سم بوتولینوم (یک ماده بسیار سمی که باکتری‌ها تولید می‌کنند). آن‌ها ابتدا و تنها در نظر داشتند تا از شیوع بیماری جلوگیری و آلودگی را درمان کنند.
در سال ۱۸۷۴ استفاده از میکروبیولوژی برای اهداف نظامی به ندرت به ذهن کسی خطور کرده بود تا اینکه دولت‌های حاضر در کنفرانس بروکسل برای تعیین قوانین و رسوم جنگ توافق کردند استفاده از سم یا تسلیحات سمی را در جنگ ممنوع کنند.
با این حال هوشیاری و آگاهی نسبت به اهمیت روزافزون علم و صنعت شیمی باعث بروز نگرانی‌هایی در باب نوع کاملاً جدیدی از تسلیحات می‌شد: «ابرهای سمی».
در سال ۱۸۹۹، نمایندگان اروپایی در اولین کنفرانس صلح بین‌المللی در لاهه توافق کردند تا از استفاده از موشک‌ها و تجهیزاتی که باعث خفگی یا انتشار گازهای زیان‌آور می‌شوند، خودداری کنند.
معاهده ۱۹۰۷ لاهه، که به امضای فرانسه، آلمان، انگلستان و بیشتر دیگر قدرت‌های اروپایی رسید، ممانعت‌های پیشینی را تقویت کرد.
این ممنوعیت و محدودیت‌های ساده، هیچ یک ضمانت اجرای مستحکمی نداشت، از این رو کاملاً بی فایده بود. در جنگ جهانی اول، هر دو طرف استفاده زیادی از تسلیحات شیمیایی کردند؛ از جمله گاز کلورین، فوسژن، خردل، گاز اشک آور و دیگر موارد شیمیایی.
در اولین استفاده گسترده از گاز، در بلژیک به سال ۱۹۱۵، گاز کلر از سوی نیروهای آلمانی با استفاده از هزاران سیلندر آزاد شد که باد آن را در میدان رزم نیروهای متحد پراکنده ساخت. نیروهای حاضر در میدان که غالباً فرانسوی بودند، به دلیل فقدان یک سامانه دفاعی مناسب و غافلگیر شدن، به طور کامل مضمحل شدند. نیروهای آلمانی ظاهراً انتظار چنین پیروزی را نداشتند.
به همین خاطر نتوانستند از فرصت پیش آمده موقتی بهره برده و نیروهای متحد نیز به سرعت دست به اقدامی مشابه زدند.
یکی از وجوه مهم تسلیحات شیمیایی، که از ارزش آن‌ها در میدان رزم می‌کاست این بود که امکان ایجاد خطوط دفاعی انفرادی به راحتی وجود داشت. با پیشرفت جنگ، ماسک‌های بسیار مؤثر و البسه مناسب طراحی و تولید شد و نیروها چگونگی استفاده از آن‌ها و زمان به خدمت گرفتن آن‌ها را فراگرفتند.
معاهده ۱۹۲۲ واشنگتن استفاده از سموم یا دیگر گازهای خفه کننده و تمام دیگر مایعات، مواد یا تجهیزات مشابه دیگر را ممنوع کرد. هرچند مجلس سنای آمریکا با این معاهده موافقت کرد اما معاهده ۱۹۲۲ عملیاتی نشد زیرا فرانسه با مفاد آن در ارتباط با جنگ زیردریایی، مخالفت کردهر چند ادوات حفاظتی و آموزشی مانع ایفای نقش جدی گازها در جنگ شدند، با این حال تسلیحات شیمیایی در موارد بسیاری خسارات سنگینی را بر افراد فاقد آمادگی لازم تحمیل کرد.
تجربه هولناک جنگ جهانی اول هم مانع پایان کاربرد تسلیحات شیمیایی نشد
پس از جنگ جهانی اول، تسلیحات شیمیایی عمومی در میان هولناک‌ترین ابزارهای موجود در میدان رزم بودند.
ادامه ص ۲