خطوط کلی سلوک در عرفان اسلامی عرفان عملي اسلامي مبتني ‌‌بر هستي‌شناسي توحيدي است. سلوک حرکت براي قرب به خدا و لقاي اوست و بدون محوريت حق‌تعالي سلوک بي‌معناست. جهان‌شناسي برخاسته از خدا‌شناسي توحيدي مبناي ديگر سلوک عرفاني است. شناخت عوالم در دو قوس نزول و صعود که مسير و محل عبور مسافر عالم معناست براي اين سير ضروري است. عرفان عملي اسلامي به‌نحو اکيدي بر معرفت‌النفس مبتني است. مسافر همان نفس است و احوال، مقامات و منازل در درون نفس معنا و تحقق دارند. سلوک عرفاني تربيت و تکميل نفس و رفع موانع کمال نفس است که جز با شناخت ظرايف و خفاياي نفس ميسور نيست. عرفان عملي اسلامي، پوياست و مراحل و مقاطع دارد. عرفان عملي اسلامي درون‌گرايانه است، بدين معنا که توجه اصلي در عرفان متمرکز بر باطن و جان انسان است. مراد اين نيست که عمل بيروني در عرفان اهميت ندارد، بلکه ازآنجاکه آنچه در عمل بيروني انسان ظهور مي‌يابد نمود درون اوست، تنها با اصلاح درون بيرون نيز اصلاح مي‌گردد. عرفان عملي اسلامي بالاصاله فردي بوده و تمرکز آن بر اصلاح فرد است. طرح اين عرفان وابسته به وجود اجتماع يا موافقت و همراهي اجتماع نيست. حتي اگر اجتماعي در کار نباشد و فردي تنها را در نظر بگيريم که با احدي در ارتباط نيست، اين سلوک مطرح خواهد بود و کارايي خواهد داشت. عرفان عملي اسلامي بعد اجتماعي هم دارد و انزواي مطلق و فرار از مسئوليت اجتماعي را نمي‌پذيرد. بخشي از تکاليف سلوکي فرد، ناظر به وظايفش در قبال جامعه است. آنچه در اينجا گفتيم با فقرۀ پيشين ناسازگار نيست، بلکه آنها مکمل يکديگرند. سلوک عرفاني اسلامي سيري معرفتي است و سالک در مراحل سيرش مراحل معرفت را طي مي‌کند و با سه چراغ عقل، وحي و شهود به پيش مي‌رود. عرفان عملي اسلامي عرفاني ديني بوده و آموزه‌هايش برگرفته از منابع اسلامي است. در عرفان عملي اسلامي رياضت به معناي تحمل دشواري‌ها در مسير سلوک و انجام تکاليف، نقشي تعيين‌کننده دارد و از همين جهت طي اين طريق مستلزم جهاد اکبر است و همتي عالي مي‌طلبد. سلوک عرفاني اسلامي، سلوکي عاشقانه است و سالک به شوق رسيدن به کوي دوست به سويش دوان است. عرفان عملي اسلامي فراجنسيتي، فراطبقاتي، فرانژادي، فرازباني، فراقومي و فراسني است و بابش به روي زن و مرد، فقير و غني، عرب و عجم، سياه و سفيد، پير و جوان، تحصيل‌کرده و تحصيل‌نکرده باز است و هيچ‌يک از اين ويژگي‌ها مانع سلوک عرفاني نيست. برگرفته از کتاب آفاق عرفان اسلامی نوشته محمد فنایی اشکوری ص 745. https://eitaa.com/dreshkevari