✅ مکعب مقدس، از موسم حج تا موسم ریاض محترم‌ترین ماده در میان مادیات حاضر در فرآیند حج، کعبه است؛ به گونه‌ای که حتی مسجدالحرام و مکه نیز احترام خود را از دربردارندگی کعبه به دست آورده‌اند[1]. اندیشۀ «حرمت» کعبه نزد زائر به ضمیمۀ معرفت بزرگان دین، در افزونیِ رتبۀ زیارت موثر می‌افتد[2]. حرمت کعبه در دوران پیشااسلامی، در زیارت مومنان به آن و عقاب حرمت‌شکنان آن نمود یافته است[3]. نیز اساسا تمام بایدها و نبایدهای «اِحرام» که برای زائر در نظر گرفته شده، به هدف «کعبه‌پایی» و حفظ حرمت آن است[4]. کعبه نزدیک‌ترین مکان مادی زمینی است که «نماد» حضور خداست. این حضور به کعبه قداست داده، نمود آن قداست در حرمت‌گزاری به آن بروز کرده است. گرچه حضور خدا همه‌جایی است و حس حضور وی در همه‌جا بایسته است، اما تجسّم این تقّدس در فضاها و اشیاء مرتبط با کعبه و زمین حرم در مکه بیش از سایر مکان‌هاست و زائر خود را بیش از سایر فضاها در حضور خدا می‌یابد. چیستیِ کعبه، چراییِ محوریت آن برای جهان اسلام، چراییِ طواف گرد آن و واردنشدن زائران به داخل آن، فلسفۀ پوشش آن با پارچه‌ای ابریشمی و سیاه، مورد توجه برخی مطالعات در غرب قرار گرفته است. نیز سخن از شش نمودِ مادی آن یعنی: به‌عنوان قبله، به عنوان محور و مبدأ جهان اسلام، به‌عنوان یک معماری در بستر این جهان، به‌عنوان مقصدی زیارتی و یک پایگاه اتحاد معنوی برای عرفا و متصوفه و به عنوان یک سکونتگاه، بررسی شده است[5]. ساختمان کعبه همانگونه که از نامش نیز پیدا است، به شکل یک مکعب ساده است که با معماری‌های پُرکار و پرخرج بسیاری از بناهای مقدس دنیا متفاوت است (گرچه امروزه مینیمالیسم و سادگی در معماری خود جذابیت‌ها و طرفدارانی پیدا کرده است). ارتفاع کعبه که به هیبت آن افزوده اینک بیش از 13متر است؛ اما شواهدی نشان می‌دهد که این ارتفاعِ نسبتا زیاد، اصالت ندارد. کعبه در دورانی به اندازه قد انسان بوده و بعدها به دست خلفای اسلامی مرتفع گردیده است[6]. شکل مکعب که در عربستان و فرهنگ اسلامی نماد بیت الله الحرام است، در جشنواره «موسم ریاض» و به صورت کلی در بناهای تجاری و تفریحی عربستان جدید به گونه معناداری به کار رفته است. این کاربست در معماری بناهای تفریحی و دیزاین محافل عیش، به صورت مشهود و غیرقابل کتمانی طعنه به حرمت کعبه می‌زند. این است حالِ این روزهای کعبه و خادمانش! ------------------------------------------------------- [1]. حُرِّمَ الْمَسْجِدُ لِعِلَّةِ الْكَعْبَةِ وَ حُرِّمَ الْحَرَمُ لِعِلَّةِ الْمَسْجِدِ وَ وَجَبَ الْإِحْرَامُ لِعِلَّةِ الْحَرَمِ (‌‏ابن‌بابویه، محمدبن علی، من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 195؛ برقی، احمد بن محمد، «المحاسن»، جلال‎الدین محدث، ج 2، ص 330.). [2]. مَنْ أَتَى الْكَعْبَةَ فَعَرَفَ مِنْ حَقِّنَا وَ حُرْمَتِنَا مَا عَرَفَ مِنْ حَقِّهَا وَ حُرْمَتِهَا لَمْ يَخْرُجْ مِنْ مَكَّةَ إِلَّا وَ قَدْ غُفِرَ لَهُ ذُنُوبُه ...‏ (‏برقی، احمد بن محمد، المحاسن، ج 1، ص 69.). [3]. إِنَّ الْعَرَبَ لَمْ يَزَالُوا عَلَى شَيْ‏ءٍ مِنَ الْحَنِيفِيَّةِ يَصِلُونَ الرَّحِمَ وَ يَقْرُونَ الضَّيْفَ وَ يَحُجُّونَ الْبَيْتَ- وَ يَقُولُونَ اتَّقُوا مَالَ الْيَتِيمِ فَإِنَّ مَالَ الْيَتِيمِ عِقَالٌ وَ يَكُفُّونَ عَنْ أَشْيَاءَ مِنَ الْمَحَارِمِ مَخَافَةَ الْعُقُوبَةِ وَ كَانُوا لَا يُمْلَى لَهُمْ إِذَا انْتَهَكُوا الْمَحَارِمَ وَ كَانُوا يَأْخُذُونَ مِنْ لِحَاءِ شَجَرِ الْحَرَمِ- فَيُعَلِّقُونَهُ فِي أَعْنَاقِ الْإِبِلِ فَلَا يَجْتَرِئُ أَحَدٌ أَنْ يَأْخُذَ مِنْ تِلْكَ الْإِبِلِ حَيْثُ ذَهَبَتْ ... (حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، ج 13، ص 238.). [4]. حُرِّمَ الْمَسْجِدُ لِعِلَّةِ الْكَعْبَةِ وَ حُرِّمَ الْحَرَمُ لِعِلَّةِ الْمَسْجِدِ وَ وَجَبَ الْإِحْرَامُ لِعِلَّةِ الْحَرَم‏ (‏ابن‌بابویه، محمد بن علی، علل الشرائع، ج 2، ص 415.). [5]. See: Simon O’Meara, The Kaʿba Orientations: Readings in Islam’s Ancient House (Edinburgh University Press, 2022). [6]. «آثار اسلامی مکه و مدینه»، صص 53- ┄┄┅┅┅❅❁❅┅┅┅┄┄ ⛱️ اندیشکده دکتر رضازاده ╔═🍃══════════╗ @drjavadrezazadeh ╚══════════🍃═╝