2⃣ بخش دوم: جاحظ گفت: آیا در اصفهان کسی جرأت دارد نام معتزله را بر زبان آورد؟ (10) پس از ضعف حنبلیان، در زمان سلطه ی سلجوقیان بر این شهر درگیری حنفی ها و شافعی ها بالا گرفت. این شواهد صرفاً بیانگر میزان تبلیغات انحرافی امویان و تأثیرگذاری این گونه تفکرات - حتی مدت ها پس از انقراض این خاندان - نسبت به سنت معنوی پیامبر(ص) و خاندانش در بلاد اسلامی است(11) هر چند چنین فضایی کار را بر اهل قلم، که در پی حقیقت بودند، مشکل می ساخت، در همان موقع نیز انکار فضایل خاندان نبوت، به ویژه حضرت علی(ع)، فرزندان و تربیت یافتگان وی غیر ممکن بود(12) چنانکه کتاب هایی در باب خاندان رسول گرامی اسلام (ص) تألیف شد که برخی از آنها عبارتند از: فضایل امیرالمؤمنین از ابوجعفر محمد بن جریر طبری(متوفی 310 ه‍.ق) و ما نزل من القرآن فی امیرالمؤمنین علی علیه السلام از حافظ ابونعیم اصفهانی(متوفی 430 ه‍.ق)(13) ✅نتیجه: 1. بزرگ ترین یا مهم ترین انحرافی که دامنگیر جهان اسلام شد و پیامدهای آن تاکنون خدشه ی فراوانی به یکپارچگی، اهداف و تفکرات ناب اسلامی وارد کرده است، عدم پیروی از دستورات الهی و تأکیدات پیامبر (ص) بر جانشینی آن حضرت بود که انحطاط جامعه ی مسلمانان را در پی داشت. 2. خلفای جور و به ویژه بنی امیه برای تثبیت قدرت خود و توجیه اعمال و کردارشان به کمک برخی از قلم به دستان و راویان به مخدوش کردن چهره ی برترین جانشین رسول خدا (ص) پرداختند که این خود بزرگ ترین لغزش را در اعتقادات جامعه ی مسلمانان به وجود آورد. 3. تبلیغات مسموم و انحرافات فکری نه تنها مرکز خلافت یا سرزمین های مجاور را مدت ها در برگرفت، بلکه قسمت هایی از شرق اسلامی و شهرهای باشکوهی همچون اصفهانی را نیز فراگرفت. پی نوشت ها: 1. عطایی خراسانی، ص 28. 2. همان، ص 29. 3. همان، صص 24-25. 4. حسنی، ج 1، صص 42-43. 5. بیان اصفهانی، صص 191-195 و ریاحی: فضائل امام علی (ع)، صص 17-18. 6. رک: ثقفی کوفی، مقدمه. 7. رک: خوارزمی، صص 171-172 و نیز جعفریان، ص 19. 8. مقدسی، ص 577. 9. رک: ابومنصور صوفی حنبلی، صص 22-26. 10. قاضی عبدالجبار، ص 276 و جعفریان، ص 19. 11. شایان ذکر است که در همان جو مسموم و تبلیغات سوء علیه تشیع و مبانی فرهنگ اصیل نبوی(ص) و اسلامی در شهر اصفهان، تعداد قابل توجهی از سادات و علویان سکونت داشتند که از علاقه مندان و یاران ائمه (ع) بودند و نقباء حضور داشتند. وجود امامزاده های صحیح النسب و نیز شخصیت های شیعی، به ویژه دانشمندان دوره ی آل بویه تا صفویه، این مسأله کاملاً مشهود است. (فقیه ایمانی، صص 94-146.) 12. ریاحی: ره آورد ایام، ص 306 و «ابونعیم اصفهانی و جایگاه ذکر اخبار اصفهان»، صص 52-57. 13. طهرانی، ج 16. ⏹منابع تحقیق: بیان اصفهانی، احمد: خلد برین (تاریخ گویندگان اسلام)، اصفهان: چاپخانه عالی، [بی تا]. پورجوادی، نصرالله: ابومنصور صوفی جنبلی، معارف، دوره ششم، ش 1، 1368. ثقفی کوفی، ابواسحاق ابراهیم بن محمد: الغارات، ترجمه محمدباقر کمره ای، تهران: فرهنگ اسلام، 1356. جعفریان، رسول: پیشینه تشیع در اصفهان، فصلنامه وقف میراث جاویدان، ش 19 و 20، پاییز و زمستان 1376. حسنی، علی اکبر: تاریخ تحلیلی و سیاسی اسلام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1373، ج 1. حکیمی، محمدرضا: حماسه ی غدیر، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، [بی تا]. خوارزمی، ابوبکر: رسائل ابی بکر خوارزمی، تصحیح نسیب و هلیبه خازن، بیروت: دار مکتبه الحیاة، [بی تا]. ریاحی، محمدحسین: حافظ ابونعیم اصفهانی و جایگاه ذکر اخبار اصفهان، کیهان فرهنگی، سال هفدهم، ش 165، تیرماه 1379. ـــــ: ره آورد ایام، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان با همکاری مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل، 1385. ـــــ: فضائل امام علی (ع) (در سیره ی ابن هشام،‌ تاریخ طبری و تاریخ یعقوبی)، تهران: مؤسسه انتشاراتی امام عصر (عج)، چ دوم، 1379. طهرانی، آقابزرگ: الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت: دارالاضواء، الطبعه الثالثه، 1403 ه‍.ق. عطایی خراسانی، ع: اولین مظلوم تاریخ، مشهد: ندای اسلام، چ دوم، 1378. فقیه ایمانی، مهدی: تاریخ تشیع اصفهان: از دهه سوم قرن اول تا پایان قرن دهم، اصفهان: فقیه ایمانی، 1374. قاضی عبدالجبار: فضل الاعتزال و طبقات المعتزله، تحقیق فؤاد سید، تونس، [بی نا]، 1939 م. مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد: احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمه علی نقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، 1361. ⏹منبع: اعرابی، مهدی، (1390)، مجموعه مقالات همایش پیشینه تشیع #یامحیی #دکترحسین_مهدیخانلو @drmahdikhanloo Drmahdikhanloo.com