احسان تبریزیان
غرور یا عزت؟! یکی از مباحثی که در شعر آیینی باید مورد توجه قرار بگیرد معانی درست کلمات و تناسب و یا عدم تناسب آن کلمات با فردی که موضوع شعر است می باشد. بعضی از کلمات در شان یک مومن معمولی هم نیست چه برسد به اینکه برای اهل بیت علیهم السلام به کار برده شود! متاسفانه یکی از کلماتی که وارد شعر آیینی (خصوصا مرثیه) شده است و بعضی از شعرا برای اینکه مظلومیت اهل بیت را به تصویر بکشند آن کلمه را به اهل بیت انتساب می دهند ، کلمه “غرور” است. غرور در اصل یک واژه عربی است که به معنای فریب است ، و مغرور یعنی فریب خورده اگر در فارسی هم به فرد متکبر مغرور می گوییم به این دلیل است که فرد متکبر چون خودش را بیشتر از چیزی که در واقع هست میپندارد در حقیقت دارد خودش را فریب می دهد به دنیا هم دار الغرور می گویند یعنی دار فریب دهخدا برای غرور این معانی را آورده است : غرور. [ غ ُ ] (ع مص ) فریفتن بیهوده امیدوار کردن کسی را اطماع در آنچه صحیح نبود آراستن خطا، چنانکه گمان رود که صواب است فریفتگی ، فریب ، حیله ، زرق این کلمه در ادبیات همیشه منفی بوده است. گناه باده پرستان به توبه نزدیک است خدا پناه دهد از غرور هشیاران اما چند سالی است که مشاهده می شود که این واژه نامناسب ، وارد ادبیات آیینی شده است و بدون دقت به معنای منفی آن ، او را برای اهل بیت علیهم السلام به کار می برند. پر واضح است که شاعری که این واژه را به کار می برد قصد منفی ندارد ، اما معانی کلماتی که صدها سال در ادبیات منفور بوده اند با نیت ما درست نمی شوند . اگر هم‌مراد شاعر در استفاده از این کلمه این است که به مخاطب بگوید به اهل بیت اهانت شده ، خب مگر واژه مناسبی که هم این معنا را برساند و هم معنای غلطی نداشته باشد وجود ندارد که اینقدر راحت از این کلمه برای اهل بیت علیهم السلام استفاده می کنیم؟! آن صفتی که در اهل بیت علیهم السلام وجود دارد ، “عزّت” است نه “غرور” این روایت که از امام حسن علیه السلام نقل شده بسیار مهم است الإمامُ الحسنُ عليه السلام ـ و قَد قيلَ لَهُ عليه السلام : فيكَ عَظَمَةٌ ! ـ : لا بَل فِيَّ عِزَّةٌ ، قالَ اللّه ُ تَعالى : «و للّه ِِ العِزَّةُ و لِرَسولِهِ و لِلمُؤمِنينَ» امام حسن عليه السلام ـ وقتى به ايشان گفته شد: در تو نخوت است! ـ فرمود : نه، بلكه در من عزّت است. خداوند متعال فرموده است: «و عزّت از آن خدا و رسول او و مؤمنان است». فقط کافی است کلمه “غرور” را در کانال های شعر آیینی سرچ کنید تا ببینید چقدر این واژه منفی در اشعار مرثیه جا باز کرده است متاسفانه. چند نمونه را بخوانید: ببخش قلب صبورت شكست فاطمه جان ببخش كوه غرورت شكست فاطمه جان شکسته اند به داغت دل صبورم را شکسته اند شبیه پرت، غرورم را پیش چشمان ولی الله زهرا را زدند پیش همسایه غرور فاتح خیبر شکست من غرورِ شکسته ی خود را سرِ آن کوچه جا گذاشته ام من غرورم جریحه دار شده شاکی از دست ساربان هستم این روزگار حرمت او را نگه نداشت دنیا چه با غرورِ گلِ پا‌به‌ماه کرد تویی غریب ترین آیه ای که نازل شد غرور هیچ کسی چون تو قتل عام نشد نگران غرور زهرا بود نظرى بر على تنها کرد و …
75 مشاهده