📜گزارشی از وضعیت جلسات درس خارج فقه قم/ اختصاص ۷۲ درصد دروس خارج فقه به عبادات
🔻به گزارش خبرگزاری ایکنا:
🔹«حوزه سکولار» عنوانی است که پس از سخنرانی جنجالی حسن رحیم‌پور ازغدی در مدرسه فیضیه بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت و بحث و جنجال‌ها پیرامون آن بالا گرفت.. تا آنجا که برخی از مراجع تقلید علاوه بر پاسخگویی شفاهی به این سخنان، به انتشار بیانیه اقدام کردند. برخی از مراکز و تشکل‌های رسمی حوزه نیز با انتشار پیام و بیانیه‌هایی جداگانه این اظهارات را توهین به حوزه علمیه تلقی کرده و به انتقاد از آن پرداختند. سوای بررسی این مسئله که موافقان و مخالفان سکولاریسم در حوزه‌های علمیه چه استدلال‌هایی دارند و چه می‌گویند، بررسی آماری پراکندگی موضوعی جلسات درس خارج حوزه علمیه در سال ۹۷ بیانگر واقعیت‌هایی است که می‌تواند در مقام داوری مؤثر باشد.
🔸نگاهی آماری به جلسات درس خارج فقه
🔹در آغاز لازم به ذکر است که براساس موضوع‌بندی کتاب «شرایع الاسلام» فقه شیعه به ۵۲ باب تقسیم می‌شود. در یک تقسیم‌بندی کلی همه ۵۲ باب با دو عنوان عبادات و معاملات قرار می‌گیرند. عنوان عبادات مشتمل بر موضوعات ذیل است: طهارت، نماز، روزه، حج و عمره، خمس، زکات، اعتکاف، جهاد، امر به معروف. عنوان معاملات به سه گروه عقود، ایقاعات و احکام تقسیم می‌شود و دربرگیرنده ۴۲ موضوع است که از جمله آن‌ها می‌توان به نکاح، تجارت، قضاوت، رهن، اجازه، مضاربه، صلح، مزارعه، وکالت، عاریه، حدود، قصاص و دیات اشاره کرد. بخش معاملات شامل روابط حقوقی و قضایی جامعه است که انعکاس آن در قانون مدنی محسوس است.
🔹براساس نمایه دروس خارج فقه حوزه که در سایت شبکه اجتهاد منتشر شده است، ۱۸۰ جلسه درس خارج فقه در شهر قم برگزار می‌شود. یادآور می‌شود نمایه مذکور در حال به‌روزرسانی است و برنامه دروس خارج بسیاری از مراجع و چهره‌های سرشناس حوزه در آن به چشم نمی‌خورد. با انجام بررسی‌ها مشخص شد از میان ۱۸۰ کرسی درس خارج فقه شهر قم، که اطلاعات آن‌ها در سایت منتشر شده است، ۱۳۰ کرسی به بحث «عبادات» اختصاص دارد. از این میان ۲۲ کرسی در خصوص نماز، ۱۲ کرسی در خصوص طهارت، ۱۱ کرسی درباره حج، ۱۱ کرسی درباره خمس، ۱ کرسی به زکات و ۱ کرسی به روزه اختصاص دارد. ۷۴ کرسی نیز به عنوان عبادات اختصاص دارد که موضوع آن نامشخص است.
🔹بر این اساس روشن می‌شود حدود ۷۲ درصد جلسات درس خارج فقه شهر قم به بررسی عنوان «عبادات» اختصاص دارد که کمتر از ۲۰ درصد منظومه فقه شیعی را دربرمی‌گیرد. با اینکه بخش معاملات فقه تماماً ناظر به مسائل حکومتی و مناسبات حقوقی و اجتماعی مردم است، اما کمترین میزان جلسات درس خارج فقه به این موضوعات اختصاص دارد. این در حالی است که اساس نظام جمهوری اسلامی بر پایه مبانی فقه شیعه استوار است و سازوکار اداره جامعه را در درون آثار و نظارت فقهی جست‌وجو می‌کند.
🔹نکته جالب اینجاست که سایت اجتهاد در سال ۹۵ گزارشی از پراکندگی موضوعی جلسات درس خارج در کل کشور ارائه کرده است که بخشی از آن چنین است: «با مقایسه آمار دروس ارائه شده، بیشترین مباحث عبادات دارای بیشترین سهم از کل دروس هستند. شهر قم با ۵۸ درصد دروس در صدر این لیست قرار دارد. همچنین بخش کوچکی از مباحث نیز به عنوان مباحث جدید در حوزه‌های سراسر کشور تدریس می‌شود که امید می‌رود در آینده، این مباحث و کارآمد بخش بیش‌تری از مباحث حوزوی را به خود اختصاص دهند.» ظاهراً توجه بیش از حد به بحث عبادات و غفلت از موضوعات مورد نیاز جامعه مسئله‌ای است که سابقه چندین ساله دارد. با این حال خبرگزاری ایکنا این آمادگی را دارد تا در صورتی که آمار متفاوت و به‌روزتری از وضعیت دروس خارج حوزه‌های علمیه وجود داشته باشد، آن را منتشر کند.
@emam_bu