🔶 مناظره کوتاه و پر بار زراره و محمد بن مسلم با امام باقر علیه السلام (1) مناظره کوتاه و پر بار زراره و محمد بن مسلم با امام باقر علیه السلام یکی از مصادیق پرورش مستنبط توسط حضرت است. در حدیثی با اندکی تصرف این چنین آمده است: 🖌 زراره و محمد بن مسلم: درباره نماز در مسافرت چه می‌فرمایی و نماز در سفر چگونه و چقدر است؟ امام علیه السلام: خداوند در این باره می‌فرماید"و چون در زمين سفر كرديد، باکی بر شما نيست كه نماز را كوتاه كنيد" فلذا نماز شکسته خواندن در سفر واجب گردید (از این رو وجوب آن) همانند وجوب نماز تمام در حضر است. زراره و محمد بن مسلم: خداوند تنها فرموده که "باکی بر شما نیست" و نفرموده "این چنین بکنید" (فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ وَ لَمْ يَقُلْ افْعَلُوا).فلذا چگونه نماز قصر را واجب کرده همچنان که نماز تمام را در حضر واجب ساخته است؟ امام علیه السلام: آیا چنین نیست که خداوند درباره صفا و مروه فرموده است "پس هر كه خانه [خدا] را حج كند، يا عمره گزارد، بر او باکی نيست كه ميان آن دو سعى به جاى آورد" آیا نمی‌بینید که سعی صفا و مروه واجب مفروض است. چون خداوند [این چنین] در کتابش آورده و پیامبرش نیز آن را انجام داده (سعی واجب است). نماز شکسته در سفر نیز کاری است که پیامبر صلی الله علیه و آله آن را انجام داده و خداوند در کتابش ذکر کرده است. 📌 نکات حدیث: 🔹¹-زراره و محمد بن مسلم از امام علیه السلام دلیل وجوب نماز قصر را مطالبه می‌کنند. 🔹²-امام به آیه‌ مربوط به حکم نماز شکسته اشاره می‌فرماید. 🔹³-آن دو قانع نمی‌شوند و بر استدلال امام اشکال می‌کنند که جمله‌ی "فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ…" ظهور در وجوب ندارد. 🔹⁴-امام به دو استدلال، اشکال زراره و محمد بن مسلم را پاسخ می‌دهد: یکی آیه‌ی وجوب سعی در حج و دیگری عمل پیامبر خدا صلی الله علیه و آله. 📌 درایت حدیث: 🔹¹-با توجه به این که بحث نماز مسافر از اول اسلام مطرح بوده است و با توجه به شخصیت زراره و محمد بن مسلم، می‌توان گفت پرسش این دو از امام، برای دانستن اصل مسئله نبوده است، بلکه پرسش آنها از دلیل وجوب قصر بوده است. 🔹²-دلیل امام علیه السلام بر وجوب قصر این آیه است:"وَ إِذا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاةِ" (و چون در زمين سفر كرديد، باکی بر شما نيست كه نماز را كوتاه كنيد). در نگاه نخست این استدلال، مشکل دارد. چرا که معنای "فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاةِ" (باکی بر شما نيست كه نماز را كوتاه كنيد)، جواز قصر است نه وجوب آن. احتمال می‌رود که اصل مراجعه این دو صحابی به امام نیز دچار شدن به همین اشکال بوده است. 🔹³-پاسخ نخست امام علیه السلام، آیه‌ی وجوب سعی است: "فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما" (پس هر كه خانه [خدا] را حج كند، يا عمره گزارد، بر او باکی نيست كه ميان آن دو سعى به جاى آورد). محور وجوب و جواز در هر دو مسئله (قصر نماز مسافر و سعی صفا و مروه)، یک چیز است و آن تعبیر "لا جناح" (باکی نیست). از این رو به حسب ظاهر پاسخ امام ازدیاد و توسعه اشکال است و نه پاسخ. فلذا، إقناع دو صحابی بزرگ، مانند زراره و محمد بن مسلم معنا ندارد. إقناع این دو نشان از قوت استدلال امام دارد که باید درایت شود. این استدلال چیست؟ 🔹⁴-احتمال نخست این است که امام تنها به آوردن یک نقض بسنده فرموده و آن این که وجوب سعی صفا و مروه مسلم است و مستند آن نیز همین آیه است.فلذا "لا جناح" می‌تواند برای وجوب باشد. اما چگونگی این امر، بیان نشده است. ⏪ ادامه دارد… #آموزش_استنباط_و_پرورش_مستنبط