اهل تسنن مانند: طبرى، بلاذرى، خطيب بغدادى، ابونعيم اصفهانى، و كتبى مانند: موطا مالك، سنن ابى داود، مسند ابى حنيفه، مسند مروزى، تفسير نقاش، تفسير زمخشرى، و ده ها نظير اين ها، كه از مهم ترين كتب جهان تسنن است، پر از سخنان پرمغز امام معصوم شیعیان است وهمه جاجمله:«قال محمد بن على»ویا«فال محمدالباقر»به چشم میخورد.(4)
كتب شيعه نيز در زمينه هاى مختلف سرشار از سخنان و احاديث حضرت باقر (ع) است. هر كس كوچك ترين آشنايى با اين كتاب ها داشته باشد، اين معنا را تصديق مىكند. که آوازه علوم و دانش هاى امام باقر (ع)چنان اقطار اسلامى را پر كرده بودكه لقب«باقرالعلوم»(گشاينده دريچه هاى دانش وشكافنده مشكلات علوم) به خودگرفته بود۰
«ابن حجر هيثمى» مىنويسد:
محمد باقر به اندازهاى گنج هاى پنهان معارف و دانش ها را آشكار ساخته، حقايق احكام و حكمت ها و لطايف دانش ها را بيان نموده كه جز بر عناصر بى بصيرت يا بد سيرت پوشيده نيست. از همين جاست كه وى را شكافنده و جامع علوم، و برافرازنده پرچم دانش خوانده اند. (5)
عبدالله بن عطأ» كه يكى از شخصيت هاى برجسته و دانشمندان بزرگ عصر امام بود، مىگويد:هرگزدانشمندان اسلام را در هيچ محفل و مجمعى به اندازه محفلدرس محمد بن على (ع) از نظر علمى حقير و كوچك نديدم. من «حكم بن عتيبه» را كه در علم و فقه مشهور آفاق بود، ديدم كه در خدمت محمد باقر مانند كودكى در برابر استاد عاليمقام، زانوى ادب بر زمين زده شيفته و مجذوب كلام و شخصيت او گرديده بود.(6)
آثار درخشان علمى امام پنجم شیعیان و شاگردان برجسته اى كه مكتب بزرگ وى تحويل جامعه اسلامى داد، پيشگويى پيامبر اسلام (ص) را عينيت بخشید. راوى اين پيشگويى «جابر بن عبدالله انصارى» شخصيت معروف صدر اسلام است؛ كه يكى ازياران بزرگ پيامبر اسلام (ص) وازعلاقه مندان خاص خاندان نبوت است۰
جابرمى گويد:روزى پيامبر اکرم (ص)به من فرمود: پس از من شخصى از خاندان مرا خواهى ديد كه اسمش اسم من وسیمایش شبيه قيافه من خواهد بود. او درهاى دانش را به روى مردم خواهد گشود.
پيامبر هنگامى این پيشگويى را فرمود كه هنوزحضرت باقر (ع) چشم به جهان نگشوده بود.
سال ها ازاين جريان گذشت، زمان پيشواى چهارم رسيد. روزى جابر از كوچه هاى مدينه عبور مىكرد، چشمش به حضرت باقر افتاد. وقتى دقت كرد، ديد نشانه هايى كه پيامبرفرمودهبود، دراو هست.پرسيد: اسم تو چيست ؟
گفت: محمد بن على بن الحسين.
جابر بوسه بر پيشانى او زد و گفت: جدت پيامبر به وسيله من به تو سلام رساند!
جابر از آن تاريخ، به پاس احترام پيامبر و به نشانه عظمت امام باقر (ع) هر روز دوبار به ديدار حضرت می رفت، او در مسجد پيامبر ميان انبوه جمعيت می نشست. در پاسخ بعضى از مغرضان كه از كار وى خرده گيرى میكردند، پيشگويى پيامبر اسلام را نقل مىكرد.(7)
بر این اساس و با توجه به پیشگوئی پیامبر (ص) حضرت ملقب به باقر گشت.
در پایان باید گفت: یکی از راه های اثبات مقام علمی امام باقر تعداد شاگردان آن حضرت است که شیخ الطائفة، ابو جعفر محمد بن حسن طوسی در کتاب رجال خویش، اصحاب و شاگردان امام باقر (ع) را که از آن حضرت نقل حدیث کرده اند 462 مرد و دو زن دانسته است.
ودر مجموع برای ارائه نموداری فهرست گونه ازشاگردان امام باقر (ع)، نام گروهی ازآنان را یادآور می شویم:
1 ابان بن ابی عیاش فیروز، تابعی
2 ابان بن تغلب ابو سعید البکری الجریری
3 ابراهیم بن الأزرق الکوفی
4 ابراهیم الجزیری (الجریری)
5 ابراهیم بن جمیل، برادر طربال الکوفی
6 ابراهیم بن حنان الأسدی الکوفی
7 ابراهیم بن صالح الانماطی
8 ابراهیم بن عبد الله الاحمری
9 ابراهیم بن عبید أبو غرة الانصاری
10 ابراهیم بن عمر الصنعانی الیمانی(8)
📚پی نوشت ها:
1. سید محسن امین، اعیان الشیعه، نشر دار الاحیا التراث العربی بیروت، ج 2، ص 518 - 476.
2. مجلسی، بحارالانوار، نشر دار الاحیا التراث العربی بیروت 1403 ق، ج 64، ص 322.
3. شیخ مفید، ارشاد، قم، منشورات مکتبه بصیرتی، ص 261.
4. ابن شهر آشوب، مناقب ال ابی طالب، قم، انتشارات علامه، ج 4، 165،
5. ابن حجر، الصواعق المحرقه،قاهره ،مکتبه القاهره، 1385 ه ق، ص 201، قاهره .
6. سبط بن الجوزی، تذکره الخواص، نجف، منشورات المطبعه الحیدریه، 1383 ه ق . ،ص 337 .
7. مجلسی، بحارالانوار نشر دار الاحیا التراث العربی بیروت، ج 46، ص 226.
8. اعیان الشیعة، نشر دار الاحیا الراث العربی بیروت، ج 4، ص28 و ص 332 .