آیات
1 - سؤال از همه افراد:
«فلنسئلنّ الذین ارسل الیهم و لنسئلنّ المرسلین» اعراف، 6
به یقین هم از کسانی که پیامبران به سوی آنها فرستاده شدند سؤال خواهیم کرد هم از پیامبران سؤال میکنیم .
2 - سؤال از همه اعمال:
«و لتسئلنّ عما کنتم تعملون» نحل، 93
یقیناً شما از آنچه انجام میدادید بازپرسی خواهید شد .
موارد سؤال
1 - از راستی راستگویان:
«لیسئل الصادقین عن صدقهم» احزاب، 8
خدا راستگویان را از صدقشان در ایمان و عمل صالح سؤال میکند .
2 - از شرک مشرکان:
«احشروا الذین ظلموا و ازواجهم و ما کانوا یعبدون من دون اللَّه فاهدوهم الی صراط الجحیم وقفوهم انهم مسئولون» صافات، 22،23
در این هنگام به فرشتگان دستور داده میشود ظالمان و هم ردیفانشان و آنچه را میپرستیدند «آری آنچه را» جز خدا میپرستیدند جمع کنید و به سوی راه دوزخ هدایتشان کنید، آنها را نگه دارید که باید بازپرسی شوند .
3 - از افتراء و دروغ کفار:
«و لیسئلنّ یوم القیمه عما کانوا یفترون» عنکبوت، 13
در روز قیامت به یقین از تهمتهایی که میبستند سؤال خواهند شد .
4 - از نعمتها:
«ثم لتسئلنّ یومئذٍ عن النعیم» تکاثر، 8
سپس در آن روز همه شما از نعمتهایی که داشتهاید بازپرسی خواهید شد .
روایات
1 - سؤال از همه مردم در قیامت
قال رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم : «کلّکم راع و کلّکم مسئول عن رعیته. فالامام یسأل عن النّاس و الرجل یسأل عن اهله و المرأة تسأل عن بیت زوجها و العبد عن مال یسأل» .
همه شما نگهبان هستید و همه دربارهٔ آنچه را باید نگهبانی کنید مورد سؤال قرار میگیرید. رهبر درباره مردم و مرد درباره خانوادهاش و بنده به خاطر مال مولای خود مسؤول میباشد. (المیزان 8 / 12)
2 - سؤال از چهار امر در قیامت
قال رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم : «لا تزول قد ما عبد یسئل من اربع عن عمره فیما افناه و من شبابه فیما ابلاه و من ماله عما اکتسب و فیما انفق و عن حبّنا اهل البیت».
هیچ انسانی در قیامت قدم از قدم برنمیدارد جز آنکه از چهار چیز از او سؤال میکنند، از عمرش که در چه راهی فنا کرده و از جوانی او که در چه مسیری گذرانده و از ثروتش که از چه راهی به دست آورده و مصرف کرده و از دوستی ما اهل بیت . (بحار 7 / 278)
3 - سؤال از اعضاء و جوارح
قال الصادق علیه السلام : «انّ السمع و البصر و الفؤاد کلّ اولئک کان عنه مسؤولاً». قال یسأل السمع عمّا سمع و البصر عمّا نظر الیه و الفؤاد عمّا عقد علیه» .
به راستی که گوش و چشم و قلب از همه آنها سؤال میشود، امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه میفرماید گوش از آنچه شنیده و چشم از آنچه دیده و قلب از آنچه که به آن گره خورده سؤال میشود . (کافی 3 / 65)
4 - سؤال از شهرها و بندگان
قال علی علیه السلام: «اتّقوا اللَّه فی عباده و بلاده فأنّکم مسئولون حتی عن البقاع و البهائم».
از خدا بترسید زیرا شما در قیامت در پیشگاه خدا مسؤول بندگان خدا، شهرها، خانهها و حیوانات هستید . (نهجالبلاغه خطبه 167)