🔸 بر اساس تشکیک وجود، اختلافات و اشتراکات اموری واقعی هستند که ریشه در واقعیت وجود دارد. بنابراین، وجود هم عامل اختلاف و هم عامل اشتراک است، ولی محصور در هیچکدام نیست، چون اگر وجود محصور در اختلافات ماهوی باشد، نمی‌تواند از آنها فراتر رفته و اشتراک‌شان را رقم زند و نیز محصور در اشتراکات نیست، چون در این صورت نمی‌تواند عامل اختلاف و تمایز آنها باشد. پس وجود آزاد (لابشرط) از اختلاف و اشتراک است. 🔹کار عقل در سیر شناخت، همان سیر از کثرت ماهوی (خلق) به وحدت (حق) است که معادل سفر اول از سفرهای چهارگانه است. اما کامل‌شدن این سیر مستلزم بازگشت دوباره از «وحدت به کثرت» (بازگشت وجود به ماهیات) است، که ملاصدرا با اصل «تشکیک وجود» آن را بیان می‌نماید. 🔸حکیمِ عارف، اختلاف را مایه دوری و نزاع ندانسته بلکه آن را از جانب وجود دانسته و سعی در تقویت آن در مسیر رشد و صلاح آنان دارد. عدالت از منظر حکیم حاکم بر مدینه فاضله، یعنی حق هر ذی حقی از کثرات را داده و این اعطا را صرف‌نظر از کثرت ثانوی مانند؛ رنگ، نژاد، مذهب، جنسیت، قومیت، هوشی، مالی و طبقه اجتماعی و سیاسی، می‌داند. 🔹مدینه فاضله مستلزم افاضه فضل و پذیرش و گشترش آن است. افاضه فضل از سوی حاکم به آحاد، و پذیرش آن از سوی افراد، همزمان باعث رشد و تحرک اجتماعی در جامعه و توسعه وجودی حاکم و حکومت است. فضل حاکم (به مثابه وجود) به آحاد (به مثابه ماهیات و کثرات) و پذیرش آنها باید در دو صفت اساسی محقق شود؛ افاضه به عقل آحاد، افاضه با اراده آحاد. مطالعه یادداشت در «وبگاه فکرت» 📮فکرت، رسانه اندیشه و آگاهی؛ وب | ایتا | تلگرام | اینستاگرام