لَّيْسَ بِأَمَانِيِّكُمْ وَلا أَمَانِيِّ أَهْلِ الْكِتَابِ مَن يَعْمَلْ سُوءاً يُجْزَ بِهِ وَلاَ يَجِدْ لَهُ مِن دُونِ اللّهِ وَلِيّاً وَلاَ نَصِيراً (123) :
(پاداش و عقاب و برترى) به آرزوهاى شما و آرزوهاى اهل كتاب نیست! هر كه بدى كند بدان كیفر داده مىشود و جز خداوند، براى خویش سرپرست و یاورى نیابد.
مسلمانان به خاتمیّت پیامبر اسلام واینكه بهترین امّتند افتخار مىكردند.[377] و اهلكتاب نیز به سابقهى خود مىبالیدند ومىگفتند: جز ایّام معدودى در آتش نخواهیم بود.[378] این آیه در تصحیح پندار هر دو گروه، ملاك را «عمل» قرار داد.
در دوآیه قبل، امانىّ را از شیطان دانست، در این آیه آرزوهاى باطل را ردّ مىكند.
تعبیر «یُجزَ به» شامل جزاى دنیوى، یا اخروى یا هر دو مىباشد. روایات، جزاى خلافكارى مؤمن را گرفتارىها و سختىهاى دنیا و برزخ معرّفى كرده است.[379]
برخى مسلمانان انتظار داشتند كه پیامبرصلى الله علیه وآله در مشاجرات مسلمانان و اهلكتاب، از مسلمانان جانبدارى كند، در حالى كه اصل بر عدالت است، نه حمایت.[380]
پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله در پاسخ كسى كه از جملهى «من یعمل سوء یجز به» به وحشت افتاده بود، فرمود: امراض جسمى و گرفتارىها، نوعى كیفر اعمال انسان است.[381]
-----
377) آلعمران، 110.
378) بقره، 80.
379) تفسیر اطیبالبیان.
380) تفسیر المیزان.
381) مستدرك، ج2، ص60.
- از خیالها و آرزوهاى بىاساس بپرهیزید، كه كارآیى ندارد. «لیس بامانیكم»
- در هر گروه و قشرى افراد پر توقّع و امتیازطلب پیدا مىشود. «لیس بامانیكم، اهل الكتاب»
- در گفتار و داورى منصفانه عمل كنید و اگر انتقاد مىكنید از ضعف همه بگویید. «لیس بأمانیّكم و لاأمانىّ أهل الكتاب»
- در انتقاد یا رفع عیب، از خودتان شروع كنید. جمله «لیس بأمانیّكم» قبل از جمله «أمانى اهل الكتاب» است.
- قاطعیّت بجا و ایستادگى در مقابل امیتازطلبىهاى پوچ، از بهترین شیوههاى تربیت است. «لیس بأمانیّكم»
- اسلام بر واقعیّات استوار است، نه بر خیالات یا تمایلات افراد. «لیس بامانیّكم...»
- خداوند عادل است و پاداش و كیفرش بر اساس عمل است. «من یعمل»
- در مكتب وحى، همه در برابر قانون برابرند. «من یعمل» (سوء استفاده و امتیاز طلبى از نام و آرم ممنوع است)
- اصل، عمل است نه شعار، ضابطه است نه رابطه! «من یعمل»
- در اجراى حدود نسبت به مجرم، وساطت و شفاعت ممنوع است. «لایجد... ولیّاً و لانصیراً»