اقسام دندانها و اساس آنها به قرار زیر است:
✔️اول: "ثَنایا" که عدد آنها چهار است و در مقابل بینی قرار گرفتهاند و در فارسی دندان پیشین نام دارند که دو تا در فکّ بالا و دو تا در فکّ پایین قرار دارند.
✔️دوم: "رَباعیات" آن هم چهار عدد است که در دو طرف ثنایای بالا و پایین قرار دارند.
باید دانست مفرد ثَنایا "ثَنِیَّهْ" و مفرد رَباعیّات "رَباعِیَهْ" میباشد و در فارسی به مجموع آنها دندانهای پیش یا پیشین گفته میشود. کار دندانهای ثنایا و رباعیات بریدن غذا میباشد.
✔️سوم: "اَنیابْ" و آن هم چهار عدد است که در دو طرف رباعیات بالا و پایین قرار دارند و در فارسی به آنها دندان نیش میگویند و مفرد آن "نابْ" بوده و کار آنها دریدن غذا میباشد.
✔️چهارم: "ضَواحِکْ" و آن هم چهار عدد است که در دو طرف انیاب بالا و پایین قرار دارند که در هنگام خندیدن نمایان میشوند.
✔️پنجم: "طَواحِنْ" یعنی دندانهای آسیاب یا کرسی که دوازده عدد بوده و بعد از ضواحک قرار دارند که شش عدد در فک بالا و شش عدد در فک پایین میباشند.
✔️ششم: "نَواجِذْ" و آنها چهار عدد است که در فارسی به آنها دندان عقل میگویند و آخر همه دندانها بیرون میآیند.
📝📝 به مجموع دندان های ضواحک و طواحن و نواجذ اَضراس می گویند...
لازم به ذکر است که مفرد کلمات ضواحک "ضاحِکَة"، طَواحِن "طاحِنَة" و نَواجِذ "ناجِذَة" میباشد و کار آنها خرد کردن و ساییدن غذا است.
توضیح اینکه دندانهای نَواجِذْ (عقل) در بعضی از افراد به سبب کوچک بودن فکها و یا به علل دیگر روییده نمیشوند و هیچگونه تأثیری در ساختار مخارج حروف ندارند یعنی نبودن آنها هیچ خللی در به وجود آمدن حروف ایجاد نمیکند.
🖍تبصره ۱- نواجد با دال که در برخی از کتب تجویدی آمده ، غلط مشهور بوده و پایه و اساسی ندارد.
🖍تبصره ۲- سه دسته ی اول از دندان ها را مَقادیم و سه دسته ی اضراس را مَآخر نیز می نامند.
🖍تبصره ۳- در کتاب های علوم طبیعی دندان های ثنایا و رباعیات را تواماً بنام پیشین و ۸ عدد و انیاب را ۴ عدد و آسیاهای کوچک ۸ عدد، و آسیاهای بزرگ را ۱۲ عدد (جمعا ۳۲ عدد) ذکر کرده اند.