زنجیره‌ی ارزش نساجی کشور، فقط یک مشکل اساسی دارد: بی‌صاحب است!
نشست تخصصی شیفت با پروفسور محمد شیخ‌زاده، استاد تمام مهندسی نساجی دانشگاه صنعتی اصفهان و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان حوزه نساجی، ۱۴۰۲۰۲۲۹
- زنجیره‌ی ارزش نساجی از مسیر پلی‌استر عبارتست از: نفت خام، چیپس پلی‌استر (پالایشگاه)، انواع نخ (کارخانجات ذوب‌ریسی)، انواع پارچه (کارخانجات بافندگی)، محصولات نهایی (کارخانجات دوزندگی).
- پالایشگاه شهید تندگویان، تولیدکننده‌ی انحصاری چیپس پلی‌استر در ایران است. سرمایه‌گذاری جهت ایجاد واحدهای جدید تولید چیپس پلی‌استر و شکستن انحصار پالایشگاه تندگویان نیز مطلوب است. با این‌حال، عمده‌ی مشکلات زنجیره‌ی ارزش نساجی کشور، مربوط به صنایع پایین دستی است. ظرفیت کارخانجات ذوب‌ریسی ایران، در حال حاضر بسیار پایین است و حتی توان فرآوری نیمی از تولیدات پالايشگاه تندگویان را هم ندارد.
- درآمد سریع و سهل دولت از صادرات چیپس پلی‌استر (خام‌فروشی)، سبب غفلت از توسعه‌ی اساسی زنجیره‌های پایین‌دستی شده‌است.
- بخش عمده‌ای از چیپس پلی‌استر تولیدی کشور صادر می‌شود. به نظر می‌رسد کمبودی از حیث تولید پلی‌استر در کشور وجود ندارد، در حالی که اگر ظرفیت‌های عظیم زنجیره‌های پایین دست پلی‌استر فعال شود، میزان تولید فعلی کافی نخواهد بود. اگر کل تولید تندگویان و تندگویان‌های بعدی، به زنجیره‌های پایین‌دستی اختصاص یابد و خام‌فروشی صادراتی محدود شود، ارزش افزوده و اشتغال بالایی ایجاد می‌شود، ولی زنجیره ارزش نساجی صاحب ندارد!
- سهم بالایی از نخ حاصله از کارخانجات ذوب‌ریسی، به ترکیه صادر می‌شود و سهمی نیز به کارخانجات بافندگی داخلی فروخته می‌شود. مواد اولیه‌ی بخش مهمی از صادرات البسه‌ی ترکیه به ایران، همان نخ کارخانجات ذوب‌ریسی ایرانی است!
- ایران باید به تکنولوژی ساخت ماشین آلات تبدیل گرانول (چیپس پلی‌استر) به نخ، دست یابد. تداوم وابستگی ما به تکنولوژی وارداتی در این حوزه، قیمت تمام‌شده محصولات نساجی را هم‌چنان بالا و غیرقابل رقابت نگاه خواهد داشت. پتانسیل علمی داخلی در این زمینه وجود دارد ولی کار جدی صورت نگرفته‌است. اراده‌ای پایدار از طرف دولت برای حمایت و فعال‌سازی شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه لازم است.
- صنعت نساجی، به دلیل فراهم بودن مواد اولیه در داخل کشور و مزیت نسبی کشور در این حوزه، برای ایران در اولویت بالایی است و لذا باید به سمت دست‌یابی به تکنولوژی ماشین‌آلات نساجی حرکت کنیم؛ روندی که در حال حاضر دنبال نمی‌شود و مغفول مانده است.
- سیاست تخصیص ارز دولتی برای ورود کارخانجات خارجی در دولت سازندگی، ضربه سنگینی به امنیت اقتصادی برای ساخت داخل ماشین‌آلات نساجی وارد کرد و بسیاری که ماشین‌سازی را آغاز کرده بودند ورشکست شدند. در حالی‌که ترکیه از همان سال‌ها، با حمایت از تولید داخلی، بومی‌سازی تکنولوژی ماشین‌آلات نساجی را پیگیری کرد.
- کشورهایی که در نساجی پیشرفت کردند، هم‌چون ایتالیا، ترکیه، چین و هند، خودشان صاحب تکنولوژی ماشین‌آلات شدند. شرط لازم رقابتی شدن قیمت تمام شده‌ی محصولات نساجی، دست‌یابی به تکنولوژی ساخت ماشین‌آلات است. تا زمانی که صاحب تکنولوژی نشویم، نمی‌توانیم با قدرت‌های بزرگ نساجی دنیا رقابت کنیم.
- در کوتاه مدت، ورود ماشین آلات دست دوم ذوب‌ریسی و بافندگی و دوزندگی، سیاست مناسبی است، مشروط بر آن که سیاست‌گذاری‌های حمایت بلندمدت دولت از بومی‌سازی فناوری تضمین شود. یعنی دست‌یابی به تکنولوژی را با خرید لایسنس کشورهای صاحب تکنولوژی شروع کنیم و به موازات، شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی را برای دست‌یابی کامل به چرخه فناوری ماشین‌آلات، تقویت نمائيم.
- شهرهای مختلف کشور می‌توانند قطب‌های تولید انواع ماشین‌آلات نساجی شوند؛ مشروط بر آن که سیاست‌گذاری بالادستی مناسب تعریف شود.
#زنجیره_ارزش_نساجی
#خام‌فروشی_پتروشیمی
#ماشین‌آلات_نساجی
#مزیت_نسبی_انرژی
#دانش‌بنیان
کانال شبکه یکپارچه فرآوری و ترابری (شیفت) در ایتا و تلگرام:
eitaa.com/inpt1404
t.me/inpt1404