🔰 نمایشگاه کتاب، بهشت کتاب دوست‌ها - ۲ ✍️ علیرضا معاف 🔹 در تفسیر نمونه هم درباره آیات ابتدایی سوره مبارکه علق که بالاتر به آن اشاره کردم در اهمیت قلم و کتاب و نوشتن آمده است: «جمله (الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ‏) تاب دو معنى دارد، نخست اينكه: خداوند نوشتن و كتاب را به انسان آموخت و قدرت و توانايى اينكار عظيم را كه مبدأ تاريخ بشر و سرچشمه تمام علوم و فنون و تمدن ها است، در او ايجاد كرد. ديگر اينكه منظور اين است كه علوم و دانش ها را از اين طريق و با اين وسيله به انسان آموخت. خلاصه اينكه طبق يك تفسير منظور «تعليم كتابت» است، و طبق تفسير ديگر منظور «علومى است كه از طريق كتابت به انسان رسيده است». و در هرحال تعبيرى است پرمعنى كه در آن لحظات حساس نخستين نزول وحى در اين آيات بزرگ و پرمعنى منعكس شده است..... 🔹 موضوع بسيار جالب اينجا است در عين اينكه پيامبر (ص)، " امى" ودرس نخوانده بود، و محيط حجاز را يكپارچه محيط جهل و نادانى فرا گرفته بود، در نخستين آيات وحى تكيه برمساله" علم" و" قلم" است كه بلافاصله بعد از نعمت بزرگ خلقت و آفرينش در اين آيات ذكر شده است! در حقيقت اين آيات نخست از تكامل" جسم" انسان، از يك موجود بى‏ارزش مانند" علقه"، خبر مى‏دهد، و از سوى ديگر از تكامل" روح" به وسيله تعليم و تعلم مخصوصا از طريق قلم سخن مى‏گويد. آن روز كه اين آيات نازل مى‏شد نه تنها در محيط حجاز كه محيط جهل بود كسى ارزشى براى قلم قائل نبود در دنياى متمدن آن زمان نيز قلم از اهميت كمى برخوردار بود. اما امروز مى‏دانيم كه تمام تمدن ها و علوم و دانشها و پيشرفتهايى كه در هر زمينه نصيب بشر شده بر محور قلم دور مى‏زند، و به راستى" مداد علماء" بر" دماء شهداء" پيشى گرفته، چرا كه هم زيربناى خون شهيد، و هم پشتوانه آن مركبهاى قلمهاى دانشمندان است، و اصولا سرنوشت اجتماعات انسانى در درجه اول به نيش قلمها بسته است. اصلاحات جوامع انسانى از قلمهاى مؤمن و متعهد شروع مى‏شود، و فساد و تباهى اجتماعات نيز از قلمهاى مسموم و فاسد مايه مى‏گيرد.» (تفسيرنمونه،ج‏۲۷،ص ۱۵۹و ۱۵۸) 🔹 مرحوم علامه طبرسی در تفسیر فاخر خود مجمع البیان درباره ارزش «قلم» از قول بزرگان علم می نویسد: «البيان بيانان: بيان اللسان، و بيان البنان و بيان اللسان تدرسه الاعوام، وبيان الاقلام باق على مر الايام! بيان دو نوع است: بيان زبان، وبيان قلم، بيان زبان با گذشت زمان كهنه مى‏شود و از بين مى‏رود، ولى بيان قلم ها تا ابد باقى است! و نيز گفته‏اند: ان قوام امور الدين و الدنيا بشيئين القلم و السيف و السيف تحت القلم: پايه امور دين و دنيا بر دو چيز است: قلم و شمشير؛ و شمشير زير پوشش قلم قرار دارد» (تفسير" مجمع‌البيان" جلد ۱۰ صفحه ۳۳۲.) 🔹 در میان این متن بجاست اشاره کنم که در روایات معصومین هم نکات بسیاری در تمجید و تجلیل از کتاب و کتاب‌خوانی و کتاب‌دوستی و نوشتن و نگارش داریم که همگی بر اهمیت و اولویت این مقوله راهبردی در کارهای فرهنگی و دینی تأکید می‌کنند. مرور این احادیث مهم، ضرورت امروز کارهای فرهنگی و فکری کشور ما و نخبگان ماست. حضرت محمد مصطفی که سلام خدا بر او باد می‌فرمایند: «قَيِّدُوا العِلمَ بالكِتابِ؛ علم را، با نوشتن دربند كشيد.» (كنز العمّال: حدیث ۲۹۳۳۲) «اكتُبُوا العِلمَ قبلَ ذَهاب ِالعُلَماءِ، و إنّما ذَهابُ العِلمِ بِمَوتِ العُلَماءِ؛ دانش را، پيش از رفتن دانشمندان، بنويسيد؛ زيرا رفتن علم به در گذشت دانشمندان است.» (كنز العمّال: حدیث ۲۸۷۳۳) «مَن كَتَبَ عَنِّي عِلماً أو حَديثاً لم يَزَلْ يُكتَبْ لَهُ الأجر ُما بَقِيَ ذلكَ العِلمُ‏ و الحَديثُ؛ هركس دانشى يا حديثى از من بنويسد تا آن دانش و حديث باقى ‏است، برايش اجر نوشته شود.» (كنز العمّال: حدیث ۲۸۹۵۱) امام على عليه السلام در تعابیری ژرف و جالب می‌فرمایند: «عُقولُ الفُضَلاءِ في أطرافِ أقلامِها؛ خردهاى دانشمندان، در نوك قلم‏هاى ايشان است.»( غررالحكم: حدیث ۶۳۳۹ .) «الكُتُبُ بَساتِينُ ‏العُلَماءِ؛ كتابها، بوستانهاى دانشمندانند.» (غررالحكم: حدیث ۹۹۱ ) «الكِتابُ تَرجُمانُ النِّيَّةِ. نوشته، بازگوكننده نيّت (انديشه) است. (غررالحكم: حدیث ۲۹۸) «مَن تَسَلّى ‏بالكُتبِ لم تفُتْهُ سَلوَةٌ؛ كسى كه خود را با كتاب ها آرامش دهد، هيچ آرامشى را از دست ندهد.» (غررالحكم: حدیث ۸۱۲۶) «كِتابُ الرَّجُلِ عُنوانُ عَقلِهِ و بُرهانُ فَضلِهِ؛ نوشته (نامه) مرد، نشان خرد او و دليل فضل اوست.» (غررالحكم: حدیث ۷۲۶۰) «إذا كَتَبتَ كتاباً فَأعِدْ فيهِ النَّظر َقَبلَ خَتمِهِ؛ فإنّما تَختِمُ على ‏عَقلِكَ؛ هرگاه چیزی نوشتى، پيش از آنكه مُهر شكنى، آن را بازنگرى كن؛ زيرا كه در حقيقت بر خرد خويش مُهر مى‏نهى.» (غررالحكم: حدیث ۴۱۶۷) ⬅️ ادامه در پست بعدی... اندیشه جویان استاد حسن عباسی 📡 @Hasanabbasi_students