نگرانی افغان‌های شیعه در سوریه: ما با فاطمیون ارتباطی نداشتیم
8 دسامبر، 2024
مراسم عزاداری شیعیان در منطقه سیده زینبیه دمشق
اطلاعات مقاله
«وقتی پیشروی مخالفین حکومت بشار اسد از حلب گسترش پیدا کرد، احساس نگرانی بین مردم بود، اما فکر نمی‌کردند که به دمشق برسند. زمانی‌که به حماه و حمص رسیدند، شهرهایی که به دمشق خیلی نزدیک‌اند و شیعیان این شهرها هم راهی دمشق شده بودند، باعث نگرانی جدی شد.»
این بخشی از صحبت‌های یک افغان شیعه است که سال‌ها در سوریه زندگی می‌کند.
در روزهای اخیر و همزمان با تحولات جدید در سوریه با پیشروی‌های سریع شبه‌نظامیان تندرو اسلام‌گرا ما با شماری از افغان‌ها در تماس بودیم.
حضور نیروهای شیعه افغان فاطمیون در جنگ سوریه که ایران آنها را به جنگ سوریه می‌برد، این نگرانی را ایجاد کرده است که شبه‌نظامیان تندرو سنی‌مذهب که حالا وارد دمشق شده‌اند و حکومت بشار اسد را ساقط کرده‌اند، در انتقام‌گیری از فاطمیون، به شیعیان افغان آسیب بزنند.
شیعیان می‌گویند آنها «هیچ ارتباطی با فاطمیون نداشته‌اند.»
مرد افغان در بازاری در دمشق
فاطمیون برای شماری زیادی از نیروهایی که شب گذشته وارد دمشق شده‌اند، به احتمال زیاد نام آشنایی باشد. شبه‌نظامیان شیعه افغان که با حمایت ایران در سوریه جنگیدند و یکی از گروه‌هایی است که در شکست داعش در سوریه «نقش عمده‌ای» داشت. حالا شماری از نیروهایی که در گذشته عضو القاعده و داعش بودند، در «هیئت تحریر شام» وارد دمشق شده‌اند و همین نگرانی شیعیان افغان را در پی داشته است.
گرچه احمد شرع مشهور به ابومحمد جولانی رهبر این شبه‌نظامیان تندرو سنی از نیروهای تحت امرش خواسته که مدارا در پیش بگیرند. اما حمله صبح امروز به سفارت ایران در دمشق نشانه‌ای از این است که برخی از نگرانی‌ها می‌تواند واقع‌نگرانه و جدی باشد و امکان دارد اوضاع آن‌طور که او دست‌کم در ظاهر اعلام کرده، پیش نرود.
به گفته احمد ضیا «گروه‌های مخالفین وقتی صحبت از فاطمیون می‌شود، آن را به همه افغان‌ها تعمیم می‌دهند. یعنی می‌گویند هر کسی که افغان باشد، از گروه فاطمیون است. اما کسانی که اهل منطقه هستند، می‌شناسند و می‌دانند که این دسته از افغان‌ها که سال‌ها در سوریه زندگی کرده‌اند، ارتباطی با فاطمیون ندارند.»
شجاع‌حسین، افغان شیعه دیگری که ساکن سوریه است هم نظر مشابهی دارد: «بین فاطمیون با افغان‌هایی که در سوریه هستند، هیچ رابطه‌ای وجود ندارد.»
به احمدضیا (نام تغییر داده شده) زمانی که برای مصاحبه تماس گرفتم، بعد از سلام، بلافاصله نوشت که نگران خانواده‌اش در دمشق است.
او می‌افزاید: «افغان‌ها هیچ جایی نمی‌توانند بروند و امیدشان فقط به سازمان ملل است. سازمان ملل هم متاسفانه هیچ همکاری نمی‌کند. شکایت همه افغان‌هایی که در سوریه هستند، از سازمان ملل است. نماینده‌ای که از سازمان ملل برای شنیدن مشکلات مهاجران می‌آیند، بسیار پایین‌رتبه است که صرفا پنج الی ده دقیقه وقت می‌گذارد.»
زیارتگاه حضرت زینب در دمشق
نخستین گروه از افغان‌ها حدود ۱۵۰ سال پیش در سوریه ساکن شده‌اند. آنها پس از ادای مراسم حج در عربستان در سوریه ماندند و به افغانستان برنگشتند. در شماری از مناطق مثل زوریه و منحت باشا مساجد خیلی قدیمی هستند که توسط افغان‌ها ساخته شده‌اند. خانواده‌های بزرگی مثل خانواده اغوانی و خانواده ایمن از همین جمله افراد و اکثرا سنی هستند. شماری از آنها با خانواده‌های سوری وصلت کرده‌اند، پاسپورت سوری گرفته‌اند و حتی فرزندان‌شان هم نمی‌دانند که از دقیقا از کدام منطقه در افغانستان هستند. آنها «تقریبا شبیه عرب‌های سوریه شده‌اند.»
و اما دسته سوم افغان‌ها در سال‌های اخیر راهی سوریه شدند. در محدوده سال‌های ۲۰۰۷ که وضعیت اقتصادی سوریه نسبتا خوب بود، «برخی از افغان‌هایی که در ایران بودند و از جمله خیاط بودند، از مشهد یا قم رفتند سوریه و دیدند که زمینه کار خیلی خوب است و در نهایت تصمیم گرفتند که در سوریه بمانند. همزمان توقع داشتند که از طرف سازمان ملل مسیر رفتن به کشورهای اروپایی برای‌شان فراهم شود. آنها در سوریه ماندند که تعدادشان هم کم است. تعداد آنها در حدود ۳۰۰ الی ۴۰۰ نفر است. اکثرشان فارسی‌زبان هستند و عربی خیلی کم می‌توانند صحبت کنند. درس‌خوانده و تحصیل‌کرده ایران هستند.»