💠آشنایی با مقامات
🔴قسمت پنجم
🎼 مقام صـبـا
🔶معنای لغوی :
صبا، به معنی نسیم صبح‌گاه و نام آهنگی از آهنگ‌های موسیقی است.
🔷گستردگی و پیشینه :
این مقام در عراق به منصوری معروف است. چرا که برخی آن را به منصور خلیفه عباسی، و به قولی دیگر، منصور زلزال (همزمان دولت عباسی) نسبت می‌دهند.
🔶کیفیت آهنگ :
صبا، مجموعه‌ای از آهنگ‌های حزین می‌باشد، و گذشته‌ای را به تصویر می‌کشد که انسان آن را از دست داده و از جمله مقامهای محزون و دلنشین است که زیبایی و روح خاصی به قرائت می‌دهد.
پرده‌ی صوتی مناسبی که برای این مقام می‌توان درنظر گرفت، متوسّط و اوج است که باعثِ نِمود بیشتر الحان آن می‌شود.
روند آن کاملاً لطیف، ملایم و روان است و هرنوع تکلّف در اجرای آن از تأثیراتش می‌کاهد.
این مقام بسیار حزین، رسا و اثرگذار است و پیچیدگی کمتری نسبت به سایر مقام‌ها دارد.
🔷تطبیق این مقام با مضامین آیات :
آیاتی که حالت «خوف، خشوع، توبه، انابه، مغفرت، ندامت، استغاثه، سوز، اندوه، حسرت، تضرّع، درد و رنج مظلوم و احوالات قیامت و... » دارند و همچنین آیاتی که درباره «مشرکین، کفار و اصحاب شمال، معاد» صحبت می کنند و همچنین آیات «عبرت، سرانجام گنهکاران و آیات جهنم و عذاب» را می‌توان با این مقام تلاوت نمود.
🔶تأثیرات :
استفاده از نغمات این مقام با عنایت به معنا و مفهوم، حال و هوای ملکوتی و روحانی را بر شنونده حاکم می‌سازد. این مقام حزن زائدالوصفی در انسان ایجاد می‌نماید و حالت هشدار و بیدارباش دارد.
برخی گوشه‌های آن تأثیر شدیدی در قاری به وجود می‌آورد و حالت خوف و اندوه ایجاد می کند و انسان را دعوت به کنکاش در گذشته می‌نماید می‌نماید و توجه به بازگشت و توبه می دهد.
اساتید لحن گفته‌اند، هرکس میل بازگشت در او بیشتر باشد، این مقام را محزون‌تر و بهتر ایجاد می‌کند.
🔷جایگاه اجرا :
صبا مقام ثابت بسیاری از قراء در تلاوت است. اکثر قراء آن را با مقامهای حجاز، عجم و چهارگاه در تجانس می‌دانند و معمولاً پس از بیات و حجاز آن را اجرا می‌نمایند.
🔶گوشه‌ها و نغمه‌های فرعی :
مشهورترین و مهم‌ترین نغمه‌های فرعی مقام صبا، «عجم‌صبا»، «تقطیع» ، «عـشیران» و «صبا زمزم» هستند.
بعضی قراء پس از اجرای این مقام و مراحل اول و دوم آن، در مرحله‌ٔ سوم از «عجم»، به جای جوابِ‌الجواب استفاده می‌نمایند.
قسمت اعظم زیرشاخه‌ٔ تقطیع «رمل» می‌باشد که در مقام سه‌گاه و صبا از آن استفاده می‌شود.
درمورد «عجم»، عدّه‌ای معتقدند که این مقام به صورت مستقل وجود ندارد و فقط در حد همین زیرشاخه است و برخی دیگر آن را یک مقام مستقل دانسته‌اند و آن را جدای از این زیرشاخه می‌دانند. (توضیحات بیشتر در آینده إن‌شاءاللّٰه)
🔷برترین قاریان در اجرای مقام صبا :
از استاد مصطفی اسماعیل و استاد عبدالباسط می‌توان به عنوان اساتیدی که در اجرای این مقام و عجم آن، مهارت فوق‌العاده‌ای دارند نام برد.
همچنین اساتیدی چون منشاوی، شعبان صیاد، محمد رفعت، حصّان، کامل یوسف، سیّد متولّی عبدالعال و شحات انور را می‌توان نام برد.
@hobb_al_quran🌹