📚 *بازخوانی تاریخ یک دهه استارتآپ در ایران*
✍🏻 محمدمهدی مهرانفر
*آیا واکاوی آنچه تاکنون بر زیستبوم استارتآپی ایران گذشته به متناسبسازی سیاستهای کلان کشور در آینده کمک خواهد کرد؟*
رصد مقالات بینالمللی نشان میدهد که واژه «استارتآپ» برای اولینبار در اواخر دهه 1970 میلادی در حوزه کسبوکار به کار رفته فراگیر شده است. درحالیکه این واژه در غرب قدمتی 45ساله دارد اما اولین متون مکتوب فارسی در مورد استارتآپ که در اینترنت پیدا میشود مربوط به اوایل سالهای 1390 و 91 شمسی است؛ بهعبارتی عمر این پدیده در ایران به سختی به 12 یا 13 سال میرسد.
استارتآپ وقتی به ایران آمد که با بیش از سی سال سن، موجودی بالغ محسوب میشد، درست مانند شمار زیادی از پدیدهها که دوران کودکی خود را در غرب سپری میکردند و پس از بالغشدن به ایران راه مییافتند. برخورد جامعه نخبگانی ما با استارتآپ ماهیتی دوگانه و هیجانی داشت. عدهای آن را یک هدیه و موهبت غرب متمدن برای نجات کشور و رشد جهشی آن میدانستند و آن را راه میانبر توسعه خواندند و طیف دیگری آن را سلاحی نهفته در یک تحفه پنداشتند که بهقصد نابودی ما طراحی و فرستاده شده بود و استارتآپ را اسم رمز نفوذ نامیدند. تقابل بین این دو نگاه بهقدری جدی شد که در دورهای موافقت یا مخالفت با استارتآپ بهعنوان یک شاخص مرزبندی بین جریانهای سیاسی و حتی اعتقادی مطرح شد.
ورود این پدیده در دهه نود که از جنبههای مختلف، دهه پرچالشی برای کشور بود بر هیجانات این فضا افزود. در این جّو هیجانی، هم آنها که هنرشان فروش واژههای فرنگی جدید بود بازارشان رونق یافت و هم آنها که کاسبیشان از درستکردن تهدید بود به نانونوایی رسیدند. از طرفی سیل واژههای جدید بود که در این زیستبوم تولید میشد و عدهای به کمک آنها یا از نهادهای دولتی و حاکمیتی حمایت و سرمایه میگرفتند یا با تدریس و مشاوره به جوانان و شرکتهای نوپا برای خودشان کسب اعتبار و درآمد میکردند. این سالها، زمان رشد انفجارِی دورههای شتابدهی، مسابقات استارتآپی، رویدادهای مختلف، انواع مدلهای کسبوکارهای نوین، الگوهای سرمایهگذاری و سرمایهپذیری و نمونههای موفق خارجی و داخلی بود. در طرف مقابل هم هرروز یک سند جدید در اثبات اینکه این رویدادها، دورهها، شرکتها و مجریان و مالکانشان تهدیدی برای امنیت، فرهنگ و نخبگان کشور هستند، رو میشد و عدهای هم برای گزارشنویسی و مستندسازی در مقابل این جریان یا راهانداختن الگوی بومی و درست آن منابع و حمایت میگرفتند.
موضوع دیگری که به هیجان پیشآمده دامن میزد رقابت این دو گروه برای اثبات درستی حرفها و موفقیت الگوها و فعالیتهایشان بود. در این شرایط آشفته امکان نگاه واقعبینانه و درست به این طبیعتا پدیده وجود نداشت و به هر نظری در تایید، رد یا نقد استارتآپها برچسبی میخورد که باعث مواجهه سوگیرانه با آن میشد.
به هر تقدیر این دوره هیجانی با ازدسترفتن تازگی موضوع ِفروش جنس نوبرانه، خستهشدن برخی و کمشدن رونق بازاِر بازیگران، رکود در سرمایهگذاری داخلی و خارجی در دو سه سال پایانی دهه نود، شیوع بیماری کرونا و تغییر دولت گذشت. امروز بعد از فروکشکردن هیجانات گذشته بهتر میتوان با این پدیده مواجه شد، ماهیت آن را درست فهمید، فرصتها و تهدیدات واقعی آن را شناخت و نسبت سیاستهای کشور را با آن تنظیم کرد.
♨️ اگر به تاریخ سرگذشت استارتآپها در ایران علاقه دارید، پرونده [خانه اندیشهورزان](
https://iranthinktanks.com/khanahouse/) را در [شماره نخست فصلنامه «مسئله»](
https://iranthinktanks.com/the-first-issue-of-the-problem-quarterly-winter-1402/) دست بگیرید. در این ویژهنامه ضمن بازخوانی نظرات و موضعگیریهای فعالان و مسئولان مرتبط با این حوزه در دهه گذشته، نگاهی به دیدگاههای مختلف به استارتآپ شده و برداشتها و تعاریف موجود آن از دید اندیشهورزان و تصمیمگیران آمده است.
🔸️ستاد حکمرانی مردم در کردستان
🆔️ لینک عضویت
https://eitaa.com/ @hokmranimardomikordestan