⤴️ادامه جلسه دوم:
🔰مراحل اصلی پژوهش
الف) تهيه محتواي علمي پژوهش:
براي تهيه محتواي علمي پژوهش مراحل هفتگانه زير بايد انجام شود:
1️⃣ مرحله اول: انتخاب موضوع:
پژوهشگر با در نظر گرفتن دغدغه‌هاي فردي و اجتماعي و انگيزه‌هاي دروني و نيازهاي جامعه و همچنين با توجه به توانايي علمي خود مي‌تواند موضوعي را براي تحقيق انتخاب نمايد.
موضوع يك پژوهش نبايد خيلي كلي و داراي دامنة بسيار گسترده‌اي باشد هر چه اين محدوده كوچكتر و ضيق‌تر باشد تلاش براي عمق بخشيدن به مطالعه و بررسي موفق‌تر است.
2️⃣مرحله دوم: انتخاب محدوده پژوهش:
براي تحقيق در يك موضوع علمي لازم است، محدودة معيني از فضاي علمي را براي پژوهش در نظر گرفت و منابع در دسترس را شناسايي و محدودة استناد و استدلال خود را معين نمود تا گرفتار خلط مباحث و آشفتگي در استدلال نشد؛ مانند: مباني روانشناختي انسان در منابع اسلامي، بانكداري در اسلام، فقه پويا در روايات اهل بيت(ع) و يا حكومت و زمامداري اسلامي در نهج البلاغه.
3️⃣مرحله سوم: انتخاب عنوان:
عنوان پژوهش مي‌تواند كلمه و يا عبارتي باشد كه بطور صريح يا به شكل هنري حكايت از موضوع و يا مدعا و هدف پژوهش نمايد. اين عنوان ترجيحاً بايد زيبا، كوتاه و رسا باشد. گاهي همان موضوع اثر پژوهشي، عيناً عنوان تحقيق قرار داده مي‌شود.
4️⃣مرحله چهارم: تهية طرح تحقيق:
براي انجام يك تحقيق روشمند و موفق، تهيه طرح تحقيق لازم، بلكه ضروري است و عدم تهية آن موجب سردرگمي و به بيراهه رفتن و يا دور زدن در محدودة كوچكي از موضوعات است.
پژوهشگر پس از انتخاب موضوع و بررسي منابع و پيشينة تحقيق و دستيابي به آخرين نظريات در موضوع، طرح خود را براي تحقيق مورد نظر، ترسيم مي‌كند. اگر ذهنيت نسبتاً كامل و روشني به مباحث مورد نظر خود داشته باشد، بايد يك طرح كلي براي مجموعة مطالب و فصل‌ها و بخش‌هاي مورد نظر آن تنظيم نمايد و كليات و سير مباحث را از آغاز مطالب تا سرانجام، روي كاغذ پياده كند و در صورت امكان، نمودار درختي براي آن بكشد و توضيحاتي پيرامون كيفيت سير مباحث و روش استدلال و استنتاج بنويسيد؛ اما اگر از ابتداي تحقيق ذهنيت كاملي براي ترسيم ساختار كلي مباحث نداشت، تا حد ممكن سرفصل‌هاي موضوعات و مطالبي را كه به نوعي با موضوع او مرتبط است يادداشت كرده تا در طول سير مطالعات، به تدريج عناوين و سرفصل‌ها مشخص شوند و ساختار طرح و سير مباحث تكميل گردد.
5️⃣مرحله پنجم: جمع‌آوري اطلاعات:
شروع عمليات پژوهش با مطالعه و يادداشت‌برداري از مطالب خوانده شده و يا يافته‌هاي شخصي پژوهشگر آغاز مي‌شود. بهتر آن است كه همه مطالب در فيش‌هاي تحقيقاتي و به روش متداول و پذيرفته شده درعرف تحقيقاتي امروزي وارد شود و بخش‌هاي مختلف و فروعات مطالب و مقدمات اثبات مدعاي مورد نظر پژوهش‌هاي مربوط جمع آوري گردد.
6️⃣ مرحله ششم: تجزيه و تحليل مطالب
در اين مرحله پژوهشگر بايد مطالب جمع‌آوري شده را با هم مرتبط ساخته و در قالب استدلال‌هاي متقن و روشن و يا طرح موزون و متناسب و هنري، ترتيب و انسجام بخشد و ساختار يك مجموعه هماهنگ و منسجم در جهت رسيدن به هدف پژوهش را شكل دهد. طبعاً پژوهشگر مخاطبان خاص يا عامي را در نظر گرفته و متناسب سطح فكري و علمي آنان مطالب خود را شكل مي‌دهد، بنابراين، شكل و نوع اين ساختار بستگي به موضوع بحث و مخاطب مورد نظر دارد. اگر پژوهشگر از روش طرح سوال و شبهه و پاسخ دادن به سوالات و شبهات مطرح شده در ذهن مخاطب خود براي رسيدن او به هدف مورد نظر و اثبات مدعا استفاده كند در تأثيرگذاري بر مخاطب خود موفق‌تر خواهد بود.
7️⃣مرحله هفتم: جمع بندي مطالب ونتيجه گيري:
پژوهشگر پس از آرايش دادن به مطالب و چينش درست مطالب مترتب بر يكديگر و أحياناً استدلال‌هاي جزئي در بخش‌هاي مختلف، حاصل بحث خود را مبتني بر بخش هاي مختلف جمع آوري و از همه مباحث نتيجه‌گيري نهايي مي‌نمايد.
براي اطلاع بيشتر از شيوه پژوهش در حوزه دين، مراجعه كنيد به كتاب «روش شناسي مطالعات ديني» نگاشته دکتر احد فرامرز قراملكي.
🔺پایان جلسه دوم
🔻ادامه دارد....
╔═🦋🌸════╗
@howzehpajohesh
╚════🌼🦋═╝