☑️ مالک کالای تولید شده در کارخانه کارگر است نه کارفرما| بخش اول
📃 مروری بر نظریات اقتصادی شهید صدر درباره رابطه کار، کارگر و ثروت
◽️ از آرمان‌های همچنان معطل انقلاب اسلامی پایان دادن به استثمار نیروی کار و اصلاح رویه‌های ناعادلانه و غیراسلامی اقتصاد سرمایه‌داری در جامعه بود. برای این هدف نیز متفکرینی چون شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید صدر و امام موسی صدر دست به تلاش‌های فکری برای نمایش الگوی اقتصاد اسلامی و تمایز آن با سرمایه‌داری و البته کمونیسم زدند.
◽️ اهداف و الگوهایی که همچنان بعد از 40 سال گذشت از پیروزی انقلاب نه تنها قدمی به سوی آنها برنداشتیم تا در میدان رفت و برگشت تئوری و عمل اصلاح و تکمیل شوند، بلکه روز به روز در همان رویه‌های سرمایه داری فروتر رفتیم تا جایی که حتی بازخوانی آن آراء و نظریات، امروزه برای ما غریب می‌نماید.
▫️ شخصی که یکی از منسجم‌ترین نظریه‌های اقتصادی مبتنی بر ایدئولوژی اسلامی را ارائه کرد، آیت الله شهید محمد باقر صدر بود. مروری بر نظریه اقتصاد اسلامی ایشان درباره حقوق کارگر ضروری به نظر می‌رسد.
▫️ شهید صدر مستند بر سلسله‌ای از دلایل عقلی و نقلی بر این باور است که در اسلام تنها راه مشروع کسب ثروت، «کار مستقیم» است. لذا کارگر چه در کشاورزی و چه در صنعت و تولید، مالک اصل کالای تولید شده یا حاصل شده است. نه حتی چون نظریه مارکس، فقط مالک ارزش افزوده‌ی ایجاد شده در کار!
▫️ وی در کتابچه «طرح تفصیلی اقتصاد جامعه اسلامی» در دو فصل اول به چهار شیوه تولید ثروت می‌پردازد و در هر چهار شیوه ثابت می‌کند که مالک کالا یا محصول کشاورزی تولیدی، کسی است که کار مستقیم می‌کند، یعنی کارگر. نه کارفرما، کارخانه‌دار، زمین‌دار، کشتی‌دار یا مانند آن.
1⃣ شیوه اول تولید ثروت، استفاده از منابع طبیعی ثروت است. زمین، معادن، منابع آب. ایشان با دلایل فقهی مسلم در فقه اسلامی بیان می‌کند که کسی مالک رقبه (اصل این اموال) نمی‌شود. زمین و معدن و چاه به مالکیت کسی درنمی‌آید، چرا که برای تولید آن کسی «کار» نکرده و مالکیت فقط محصول «کار مستقیم» است.
▫️ این‌ها خلق خداوند است ولی حق ویژه استفاده از مورد اول و دوم در اختیار کسی است که با «کار مستقیم» آنها را «احیا» و ثروت آفرین کرده است. زمین را شخم زده و کاشته، چاه را کنده و به آب رسیده، و معدن را حفر کرده.
▫️ تولید کشاورزی به شیوه سرمایه‌داری نامشروع است. کسی که دیگرانی را بر زمینی گماشته تا برایش بکارند و درو کنند و خود تنها ابزار کار را در اختیار آنها نهاده، مالک محصول نیست. کسی که مالک ابزار کار کشاورزی است، تنها می‌تواند اجاره ابزارش را از کارگر بگیرد و بس. این اجاره را نیز دولت تعیین و محدود می‌کند. (صدر، 1393: 95-99)
2⃣ در شیوه دوم که تولید ثروت از اموال منقول (قابل نقل) طبیعت مانند چوب، ماهی و مانند است نیز همین قاعده جاری است. مالک محصول کسی است که «کار مستقیم» می‌کند. کارگری که در کشتی و لنج به صید می‌پردازد مالک ماهی است، نه صاحب کشتی. صاحب کشتی یا تور تنها می‌تواند اجاره ابزار تولیدش را طلب کند آن هم به میزان کاری که در آن مستهلک می‌شود نه بیشتر. نه اینکه دستمزد صیادی به کارگران دهد و طلب مالکیت صیدها کند.
▫️ «این گونه او حقی در ثروتی که صیادان به دست می‌آورند، پیدا نمی‌کند. تنها کار مستقمی است که موجب ایجاد حق و مالکیت خاص برای اموال منقول می‌شود. و اگر مالی منقول بدون بذل کار و تلاش (مستقیم) در تسلط فردی قرار گیرد، آن فرد مالک آن دارایی نخواهد شد». (همان: 100 و 101)
☑️ @iisociology