سوریه در گرداب قدرت‌ها: نقدی بر مسیر پیش رو و هشداری نسبت به دام‌های پنهان *غلامرضا جعفری، پژوهشگر مطالعات منطقه‌ای خاورمیانه * آینده‌ای مبهم در خاورمیانه پرتلاطم، سرنوشت سوریه در دستان احمد الشرع است. علوم جامعه شناسی سیاسی و روانشناسی اجتماعی راه را نشان می‌دهند، اما آیا این کافیست؟ این مسیر مملو از دام‌هاست، نیازمند بصیرت، هوشیاری و فهم دقیق ازمفاهیمی چون حکمرانی شایسته و امنیت ملی است . تدبیر بدون شناخت چالش‌ها، خطرناک است. چالش‌های داخلی: تنوع و تفرقه سوریه با تنوع قومی و مذهبی (کرد، سنی، شیعه، مسیحی، علوی، اسماعیلی، ایزدی)، می‌تواند بجای موزاییک، میدان جنگ شود. هر گروه هویتی مستقل دارد و ابزار تفرقه است. عدالت و پذیرش متقابل، در صورت بهره‌برداری قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، دست نیافتنی است. زخم‌های تروریسم نیازمند التیام و واکسیناسیون است. زبان مشترک، در صورت رهایی از تحمیل خارجی، شکل می‌گیرد. چالش‌های خارجی: رقص قدرت‌ها رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، سوریه را به صحنه چالش‌های نیابتی تبدیل کرده است. تعامل با همسایگان (ایران، عربستان، ترکیه، لبنان، فلسطین، عراق، قطر، عمان، امارات، مصر، اردن) و قدرت‌های جهانی (چین، آمریکا، روسیه)ناگریز و ضروریست، اما با آگاهی از اهداف پنهان. تعامل غلط با ایران بعنوان متحدی طبیعی و همیشگی و حساس به صهیونیزم و تروریزم ،می‌تواند بحران را تشدید کند. عربستان و ترکیه، به دنبال تضعیف سوریه هستند. روسیه و چین ، منافع خود را در اولویت دارند. قطر و امارات، به دنبال کنترل اقتصاد و سیاست سوریه هستند. نگرانی‌های امنیتی رژیم صهیونیستی ، قطعا نباید بهانه‌ و دستاویزی برای دخالت و اشغالگری شود. این "رقص قدرت‌ها"، نماد جنگ پنهان نیروههای دارای منافع متعارض و استمرار نبردهای نیابتی است. دام‌های پنهان اقتصاد وابسته: سرمایه‌گذاری بدون نظارت، سوریه را وابسته می‌کند. همکاری اقتصادی بدون توازن، استثمار است. رونق اقتصادی، باید استقلال را حفظ کند. وابستگی اقتصادی، بستر سلطه سیاسی است. دموکراسی کنترل‌شده: گفتگو بدون مشارکت واقعی، مشروعیت‌بخش نظام خودکامه است. مشارکت کنترل‌شده، استثمار است. سیاست ملی، باید از تحمیل خارجی رها باشد. اصلاحات سیاسی، باید استقلال را حفظ کند. دیپلماسی ابزاری: تعادل بدون بصیرت، بازی در زمین دیگران است. دیپلماسی باید استقلال را تضمین کند، نه تسلیم را. مدیریت بحرانها، نیازمند تعقیب اهداف ملی است. هشداری برای آینده سرنوشت الشرع، آزمون هوشیاری اوست. تکیه بر حمایت خارجی، بدون توجه به اهداف پنهان، فاجعه است. روابط سازنده، باید بر اساس احترام متقابل باشد. صلح پایدار، نیازمند رهایی از نفوذ خارجی است. دستیابی به آرامش، توسعه و رفاه، نیازمند هوشیاری است. سوریه، باید مستقل و شکوفا شود. این امر، نیازمند نگاه انتقادی به نظام جهانی سلسله مراتبی آمریکای شمالی و اروپاست است.بلوک غرب سابق و متحدان آن بدنبال حل بحرانهای کره جنوبی و اوکراین در خاورمیانه عربی و حتی قفقاز هستند و سوریه در مساله خاورمیانه به خودی خود جایگاهی در خور به اقتضای ژئوپولتیک منحصر به فردش دارد . امید یا سقوط؟ آیا سوریه به جایگاه شایسته می‌رسد، یا گرفتار قدرت‌ها می‌شود؟ پاسخ، در تدبیر و همدلی، هوشیاری و بصیرت رهبران و مردم سوریه است. باید مراقب بود که خوش‌بینی ساده‌لوحانه، مانع دیدن واقعیت‌ها نشود. آینده سوریه، در دستان سوری‌هاست، به شرط آگاهی از تهدیدها.