سلسله یادداشت های «جستجوی عدالت در قرآن»؛ قسمت اول نویسنده:دکتر احمد اولیائی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تأمل در قرآن کریم کاری به غایت دشوار است بخصوص زمانی که در باب موضوعی پیچیده همچون عدالت اجتماعی باشد. ماه مبارک رمضان و اهمیت عدالت اجتماعی بهانه خوبی است تا تأملاتی کوتاه درین باب داشته باشیم. ان شاء الله در این ماه که بهار قرآن است سلسله یادداشت هایی را با عنوان «جستجوی عدالت در قرآن» تقدیم میکنم که البته تأملی بیش نیست و نیازمند کمک دیگران برای اصلاح و تکمیل. روش شناسی فهم دیدگاه قرآن پیرامون مفهومی که تطور مفهومی در بستر تاریخ داشته و اکنون در زمره مفاهیم مدرن هم بشمار می رود، خود کار سختی ست. البته عدالت اجتماعی برخلاف مفاهیمی مانند «حزب» است. حزب و تحزب در اندیشه سیاسی مدرن به یک معناست و با آنچه در قرآن مانند آیه «فَإِنَّ حِزۡبَ ٱللَّهِ هُمُ ٱلۡغَٰلِبُونَ» آمده تفاوت دارد. اما عدالت اجتماعی در طول تاریخ وجود داشته و حداقلی از ارتکاز مشترک مفهومی را در میان مکاتب، متون و اندیشه ها دارد. با این حال باید به تفاوت دو مبنای گسست در اندیشه کوئنتین اسکینر (Quentin Skinner) و مبنای پیوست در نظر آرتور لاوجوی (Arthur Lovejoy) توجه کرد؛ مبنای گسست که معتقد است مفاهیم، زمانمند و مکانمند هستند و قدرت انتقال تاریخی ندارند و مبنای پیوست که مفاهیم را دارای اتحاد معنایی در طول تاریخ می داند. با تمام توضیحات فوق بنظر عدالت اجتماعی را نمی توان بدون توجه به پرسش های امروزینش مانند دعوای خیر (good) و حق (right)، عاملیت عدالت و ... در قرآن جستجو کرد. از طرف دیگر مرور آیه های متعدد مرتبط با عدالت مانند نحل ۹۰، ص۲۶، مائده ۸، حدید۲۵، شوری۱۵، اعراف ۲۹، نساء۱۳۵، ممتحنه ۸، یونس ۴۷، انعام ۱۵، نساء ۵۸، حجرات ۹، مائده ۴۲، انعام ۱۵۲، اعراف ۸۵، هود ۸۴، اعراف ۱۸۱، بقره ۲۱۳، رحمن ۸ و ... نیز باید انجام شود تا یک میدان معنایی شکل گرفته و معنای عدالت اجتماعی قرآنی از آن استخراج شود. البته پیمودن هر دو مسیر کار سختی است. ⬅️پژوهشگاه را در فضای مجازی دنبال کنید 🌐 https://takl.ink/Isca.ac.ir/