✅برگی از کتاب سیاست های مالی امام علی علیه السلام 🔹نویسنده: محمد حسین علی اکبری 💠ناشر: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی 🔶تهیه کننده: پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیه‌السلام ✅راهکارهای امام علی علیه‌السلام برای پاسداری از بیت‌المال 1 . راهکارهای سیاسی راهکارهای سیاسی امیرالمؤمنین علیه‌السلام برای نگهداری بیت‌المال را در موارد زیر می‌توان بررسی کرد: 1️⃣ عزل و نصب کارگزاران مالی 📒در دوره خلیفه سوم، گزینش کارگزاران امور بر اساس روابط خویشاوندی و مانند آن انجام می‌گرفت و عملکرد ناشایستی چون تاراج بیت‌المال و تبعیض در تقسیم آن را در پی داشت؛ از این رو انقلاب و دگرگونیِ گسترده‌ای را در نظام علوی ضروری می‌نمود. بر اساس روایت ابوعبید، امیرالمؤمنین علیه‌السلام در نخستین خطبه عصر خلافت خود در مدینه (1) از وقوع قطعی و ناگزیر چنین تحوّل و دگرگونی‌ای در بخش مدیریتی حکومت بی‌پرده سخن گفت و فرمود: بدانید که دگر باره روزگارْ شما را در بوته آزمایش ریخت؛ مانند روزی که خدا پیامبر شما را بر انگیخت. به خدایی که او را به راستی مبعوث فرمود، به هم خواهید در آمیخت و چون دانه که در غربال ریزند یا دیگ‌افراز که در دیگ ریزند، روی هم خواهید ریخت تا کسی که در زیر است زبر شود و کسی که بر زبر است به زیر آید و آنان که واپس مانده‌اند ( سبقتی در اسلام داشتند و کنار رفته بودند ) پیش برانند [ و بار دیگر بر سر کار آیند ] و آنان که [ با حیله و تزویر ] پیش افتاده‌اند، واپس بمانند [ و عقب زده شوند (1) 🔹امیرالمؤمنین علیه‌السلام پس از بیعت مردم، بر عزل همه کارگزاران عثمان ـ غیر از ابوموسی اشعری (2) ـ فرمان داد (3) احتمال به چالش افتادن نظام و همچنین پیشنهادهای مصلحت‌اندیشانی چون ابن‌عبّاس و مغیرة بن شعبه مبنی بر ابقای برخی از کارگزاران عثمان به‌ویژه معاویه، در عزم راسخ امام خللی ایجاد نکرد. ایشان با قاطعیت در پاسخ مغیره فرمود: « به خدا سوگند که حتی اگر بیش از ساعتی هم از روز باقی نمانده باشد بر اجرای نظرم اصرار می‌کنم و از پای نخواهم نشست و هرگز آنان را که تو پیشنهاد کردی ( معاویه و عبداللّه بن عامر ) [ و امثال آنها ] را نخواهم پذیرفت و برای مسئولیتی بر نخواهم گزید ». مغیره گفت: « آنان را تثبیت کن و پس از بیعت مردم و سپاهیان، بر عزل آنها بیندیش و اقدام کن ». امام علیه‌السلامفرمود: « حیله و نیرنگ در آیینم نیست و پستی در کارم راه نیابد ». مغیره با اندکی عقب‌نشینی از پیشنهادهای پیشین، گفت: « پس تنها معاویه را برای در امان بودن از گستاخی او، باقی بگذار و دست از عزل وی بردار. او در میان شامیان دارای جایگاه و برخوردار از نفوذ کلام است، بلکه افزون بر آنچه گفتم، معاویه منصوب و برگزیده عمر بن خطّاب است. همین امتیاز می‌تواند دلیلی برای تثبیت او باشد ». حضرت فرمود: « نه، به خدا سوگند چنین نخواهم کرد. معاویه را حتّی برای دو روز هم بر کاری نخواهم گمارد ». 🔶آن‌حضرت در پاسخ ابن عبّاس نیز که بر ابقای معاویه نظر داشت فرمود:وای بر تو ای ابن عبّاس ! آن کس ( خدا ) که بر رعایت حقّ وادارم می‌کند و با کارگزاران عثمان آشنایم می‌سازد، هرگز از من نخواسته یکی از اینان را شایسته‌تر از دیگران بدانم. اگر پذیرای عزل گردیدند چه بهتر، و گرنه با شمشیر به سراغ آنان می‌روم امیرالمؤمنین علیه‌السلام به دور از هر دغدغه‌ای تسلیم مصلحت‌اندیشان نگردید و پس از عزل کارگزاران خلافت پیشین، خلأ ایجاد شده را با انتصاب جایگزین آنان پر کرد و چنان‌که در فصل سوم گفته شد، بر اساس معیارها و ملاک‌های بایسته کوشید تا نیروهای شایسته و کار آمدی را برگزیند. گزینش و به کارگیری کارگزاران با تقوا، دانا، توانا، امانتدار، مطمئن و دلسوز، شروط اساسی اصلاحات اداری در نظام اسلامی بود که در دوره‌های گذشته خلافت به‌ویژه در دوره عثمان، رعایت نگردید. 💠امیرالمؤمنین علیه‌السلام افزون بر عزل کارگزاران عثمان، از به‌کارگیری یاوران آنان نیز نهی کرد و در نامه‌اش به مالک اشتر، او را از به‌کارگیری چنین افرادی برحذر داشت و فرمود: بدترینِ وزیران تو، کسی است که پیش از تو، وزیر بدکاران بوده و آن که در گناهان آنان شرکت کرده است. پس مبادا چنین کسانی محرم تو باشند که آنان یاوران گنهکاران‌اند و ستمکاران را کمک‌کار بوده‌اند (2) متن کامل کتاب را از کتابخوان پژوهان مطالعه کنید http://pajoohaan.ir/document/729