🔴 ظرافت های تربیت(قسمت سوم) 👌 استاد غلامعباس هاشمی 💠 موضوع تربیت، از مباحث نظری و عملی اخلاق جدا است. درک این مطلب بینش و دانش ما را در امر تربیت بالا می برد و وظیفه مان را در برابر تربیت خود و خانواده و فرزندان و جامعه روشن تر می کند. 🔸این که این کار ناپسند است و آن کار پسندیده و این کار ثواب دارد و آن کار عقاب دارد اینها در حوزه اخلاق بحث می‌شوند و فلسفه و بعد نظری آن نیز در فلسفه اخلاق مورد بحث قرار می‌گیرد. اما بخشی از زیربنای اخلاق به تربیت مربوط است که تربیت اخلاقی نام می گیرد. و آن این است که چگونه به افعال اخلاقی میل پیدا کنیم و چگونه از بدی ها و ناپسند ها برهیم و اجتناب کنیم. در بسیاری از آیات قرآن موضوعات اخلاقی مطرح شده و از نگاه فلسفه اخلاق نیز بدان توجه شده است. وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلْإِنسَانِ عَدُوًّا مُّبِينًا ﻭ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ ﺑﮕﻮ : ﺳﺨﻨﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻧﻴﻜﻮﺗﺮ ﺍﺳﺖ ، ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ، ﺯﻳﺮﺍ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﺩشمنی ﻭ ﻧﺰﺍﻉ ﻣﻰ ﺍﻓﻜﻨﺪ، ﺯﻳﺮﺍ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺑﺮﺍی ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩشمنی ﺁﺷﻜﺎﺭ ﺍﺳﺖ .( اسراء ٥٣) در این آیه شریفه سخن این است که از سخن کینه توزانه و فتنه انگیز خودداری کنید. این اخلاق است اما این که چرا خودداری کنیم؟ زیرا سخنان ناپسند و فتنه انگیز، وسوسه شیطان است و می‌خواهد اول شما را از عدالت و انصاف در گفتار خارج کند سپس با کینه و نفاق و فتنه، وحدت شما را بشکند و با اختلاف، جامعه الهی و انسانی را نابود کند. این هم فلسفه اخلاق است. سوال مهم این است که چه کنیم تا وسوسه های شیطانی را از میان ببریم و گرفتار سخن فتنه انگیز نشویم و از ما سخنان ناپسند مانند دروغ و غیبت و استهزا صادر نشود ؟ این تربیت اخلاقی است. تربیت از نگاهی در واقع انتقال مهارت های ساختن شخصیت اخلاقی و اعتقادی است. این چیزی است که در فهم آن و ایجاد تربیت الهی نیازمند قران کریم هستیم. 🔴 تربیت اخلاقی اولین مرحله اش در وجود یک شخص از معرفت آغاز می گردد. قرآن کریم در موضوع تربیت، روی مسئله معرفت تاکید فراوان دارد. عمده بد اخلاقی های انسان را به مسئله جهل نسبت می دهد. در خصوص قوم لوط که گرفتار تمتع از همجنس شدند چنین می فرماید: أَئِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِّن دُون النِّسَاءِ بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ ﺁﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﺍﺯ ﺭﻭی ﻣﻴﻞ ﻭ ﺷﻬﻮﺕ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺁﻣﻴﺰﺵ ﻣﻰ ﻛﻨﻴﺪ ؟ ﺑﻠﻜﻪ ﺷﻤﺎ ﮔﺮﻭﻫﻲ ﻧﺎﺩﺍﻥ ﻫﺴﺘﻴﺪ.(نمل ٥٥) قوم موسی گفتند تو ما را به مسخره گرفتی؟ موسی فرمود مسخره کردن از روی نادانی است: وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تَذْبَحُوا بَقَرَةً قَالُوا أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ ﻭ [ ﻳﺎﺩ ﻛﻨﻴﺪ ] ﺯﻣﺎنی ﻛﻪ ﻣﻮسی ﺑﻪ ﻗﻮﻣﺶ ﮔﻔﺖ: ﺧﺪﺍ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ ﮔﺎﻭی ﺭﺍ ﺫﺑﺢ ﻛﻨﻴﺪ ، ﮔﻔﺘﻨﺪ : ﺁﻳﺎ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻣﻰ کنی؟ ﮔﻔﺖ: ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﻰ ﺑﺮم ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺯ ﻧﺎﺩﺍﻧﺎﻥ ﺑﺎﺷﻢ .(بقره ٦٧) 🔸بطور کلی قرآن هر سخن لغوی را به جهل نسبت می دهد: وَإِذَا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ وَقَالُوا لَنَا أَعْمَالُنَا وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ لَا نَبْتَغِي الْجَاهِلِينَ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﻴﻬﻮﺩﻩ ﺍی ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ، ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭی ﺑﺮﻣﻰ ﮔﺮﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ : ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﺎ ﺑﺮﺍی ﻣﺎ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺍی ﺷﻤﺎ ، ﺳﻠﺎم ﺑﺮ ﺷﻤﺎ [ ﺳﻠﺎم ﻣﺘﺎﺭﻛﻪ ] ، ﻣﺎ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﻧﺎﺩﺍﻧﺎﻥ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ .(قصص٥٥) 🔸معرفت نظری ◽️این است که شناخت ما از آثار مادی و معنوی افعال اخلاقی کافی باشد وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ (حجرات١٢) آیه شریفه این شناخت نظری را ایجاد می کند که وقتی ما غیبت کسی را می کنیم ابتدا شخصیت او را پیش خود کشته ایم و با سبعیت و درندگی مشغول جویدن شخصیت او هستیم. ◽️شناخت عملی: شناخت عملی این است از نزدیک صاحبان اخلاق خوب و بد را ببینیم مثلا اگر می خواهیم زشتی ظلم را بفهمیم زندگی و عاقبت یک ظالم را ببینیم و یا وضع مسخره گر و جایگاه اجتماعی او را ببینیم یا روان نا آرام ریاکاران را مشاهده کنیم. زاهد غرور داشت سلامت نبرد راه رند از ره نیاز به دارالسلام رفت این دو شاخه معرفت، اولین قدم در تربیت اخلاقی هستند. و متربی را کمک می کنند تا از امور ناپسند اخلاقی دوری گزیند و به امور پسندیده رغبت نشان دهد. 🖋 آیت الله غلامعباس هاشمی همدانی @kahroba110