✍️حجت‌الاسلام دکتر روستائی 🔖ابراز علاقه‌ی ابوحنیفه به امام صادق علیه السلام ارتباط با مذاهب اسلامي و تاليف قلوب و همگرايي با يكديگر امري بسيار پسنديده و مورد تاكيد اهل بيت عليهم السلام و عالمان اماميه به ويژوه امامين انقلاب است. زيرا در اين راستا اتحاد و همدلي مسلمانان بيشتر گشته و در برابر دشمنان اسلام يد واحده و قدرتي شكست ناپذير خواهند بود، بنا بر اين در اصل این مسئله ترديدي نيست. بايسته ذكر است كه نيل به اين مقصود زماني امكان پذير است كه از طريق صحيح و علمي صورت پذيرد چرا كه پيمودن راه نادرست نه تنها به مقصد منتهي نمي‌گردد بلكه موجب شكاف در امت اسلامي گشته و در نتيجه هدف اصلي محقق نمي‌گردد. از جمله مواردي كه كنش‌گران و فعالان در اين عرصه براي غرض ياد شده دنبال مي‌كنند اثبات ارتباط حسنه امامان معصوم عليهم السلام با فقهاي مذاهب چهارگانه است، به عنوان مثال القاي انگاره قبول نداشتن حاكمان اموي و عباسي از سوي ابوحنيفه، رابطه نيكوي وي با امام صادق عليه السلام در قالب كاربست جمله «بابي انت و امي»، از اين دست امور است. بديهي است در صورت درست بودن مورد مذكور، این امر مي‌تواند سرمايه‌اي بزرگ در ايجاد همدلي و همگرايي مذاهب اسلامي محسوب گردد، از اين رو سزاورار است به صورت روشمند مطلب فوق بررسي گشته و گزاره‌هاي مقابل آن نيز واكاوي گردد تا از اين منظر حقيقت امر آشكار شود. بر پايه گزارش «ابو الحجاج يوسف بن محمد البلوى» در كتاب الف باء، روايت مرسلي از عبد الرحمان بن ليلي بيان گرديده كه طبق آن ابوحنيفه محضر امام صادق عليه السلام شرفياب شده و وقتي امام از او درباره روش فقهي قياس محور او سوال مي‌پرسد، ابوحنيفه در مواجهه املم صادق علیه السلام با کاربست تعبير «نعم بابي انت و امي»، روش خود را تاييد مي‌كند و سپس امام ششم عليه السلام به شدت او را نقد نموده است.۱ اين گزاره از چند جهت مخدوش است: 1️⃣ نويسنده كتاب «يوسف بن محمد البلوى» از عالمان متمايل به صوفيه در قرن ششم هجري بوده كه با علم فقه، اصول، لغت، نحو، رياضي، هندسه و ادبيات آشنايي داشت اما وجهه غالب علمي او، ادبيات بود كه البته در زمينه شعر نيز رونق چنداني نداشت و شعرش داراي تكلف بسيار بود چنان‌چه نثر نيز او همين ويژگي را داشت.۲ بنا بر اين نويسنده در دانش حديث و تاريخ تسلط نداشت، افزون بر اين، محتواي اين كتاب تفسير لغات و مطالبي كشكولي است،۳ كه مولف ياد شده اين كتاب را براي پسرش نابالغش عبد الرحيم نگاشت كه بعد از مرگ پدر اين كتاب را مطالعه كند،۴ از این رو كتاب یاد شده، کتابی دانشی در زمینه تاریخ و حدیث نبوده و اثری انگیزشی است و در مجامع علمی قابل عرضه نيست. 2️⃣ نقل ياد شده مرسل است و نويسنده كه متولد 526 يا 529 هجري است،۵ واسطه ميان خود و «عبد الرحمان بن أبي ليلى» را ذكر نكرده، از اين رو گزارش مذكور مرسل بوده و از نظر اكثريت قريب به اتفاق عالمان حديث شناس اهل سنت،‌ در شمار روايات ضعيف و غير قابل احتجاج است.۶ 3️⃣ فرد استناد كننده به اين نقل، تنها سخن ابوحنيفه را نقل و آن را نشانه ارتباط حسنه وي با امام صادق عليه السلام دانسته و نكوهش شديد امام عليه السلام نسبت به ابوحنيفه را ناديده انگاشته است. 4️⃣ اين گزارش با برخي مواضع ديگر ابوحنيفه سازگار نيست، نمونه آن سخن وي در جسارت به روايت رسول خدا صلي الله عليه و آله۷ و نيز آماده سازي چهل مسئله دشوار به سفارش منصور داونيقي براي مقابله با امام صادق عليه السلام است.۸ 5️⃣ استناد كننده به داستان مذكور نظر خود درباره ارتباط حسنه اهل بيت عليهم السلام با ابوحنيفه را به گونه‌اي القا نموده كه گويا امامان معصوم عليهم السلام رابطه حسنه متقابل با او داشته‌اند در حالي كه شمار قابل توجهي از روايات معتبر اماميه در نكوهش ابوحنيفه است كه نمونه آن لعن وي توسط امام هفتم عليه السلام مي‌باشد.۹ @rustaei110 ========================= پانوشت: