حکومت‌های زیدیان
زیدیان در شمال آفریقا، طبرستان واقع در شمال ایران و یمن حکومت‌های مستقلی را تشکیل دادند.
مغرب
مقالهٔ اصلی: دولت ادریسیان
نخستین حکومت زیدیان در مغرب توسط ادریس بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علی(ع) برادر نفس زکیه در سال ۱۷۲ق پایه‌گذاری شد. دولت او به دولت ادریسیان، آلادریس و ادارسه معروف است. او پس از قیام فخ به شمال آفریقا رفت. سپس به کمک غلام خود و یکی از شیعیان مصر رهسپار مراکش شد و در شهر ولیلی مورد استقبال رئیس قبیله أوربه قرار گرفت و با او بیعت کردند.[۶۰]
ادریس برای گسترش حکومت خود به شهر تلمسان حمله کرد و مسجدی را در آنجا بنا نهاد. طبق گزارش برخی از مورخین، عباسیان که به سبب دوری مسافت و آشنا نبودن به منطقه توان حمله به دولت علوی ادریسیان را نداشتند نقشه کشتن وی را عملی کرده و او را بر اثر زهر به قتل رساندند.[۶۱]
پس از ادریس فرزندش که نام پدر را بر او نهاده بودند، به حکومت رسید. ادریس دوم در ابتدای حکومت خود شهر فاس را بنیان نهاد و آن را مرکز دولت خود قرار داد. این شهر از آن دوره تا کنون در کشور مراکش وجود دارد و به عنوان شهری مذهبی شناخته می‌شود. ادریسیان تا حدود سال ۳۰۵ ق به صورت مستقل حکومت میکردند اما با ظهور دولت علوی فاطمیان، دولت علوی ادریسیان مجبور به پذیرفتن حکومت آنان شده و تا سال ۳۷۵ هجری قمری دولتمردان ادریسی در فاس، زیر نظر فاطمیان در این منطقه حکومت کردند.
پس از این تاریخ دولت زیدی ادریسیان از بین رفت و با از بین رفتن آن، تفکر زیدی به تدریج از شمال آفریقا رخت بربست. پس از زوال ادریسیان، عموزادههای آنان مشهور به حسنیون که خاندانی از نسل محمد بن عبدالله نفس زکیه برادر ادریس، با عنوان شرفاء به مراکش هجرت کردند. دو سلسله سادات و شرفاء از حسنیون با نام سعدیان و علویان وجود دارد. هم اکنون حکومت پادشاهی مراکش در دست شرفای علوی است با این تفاوت که آنها دیگر شیعه زیدی نیستند بلکه بیشتر به مذهب مالکی گرایش دارند.[۶۲]
یمن
نمایی از شهر تاریخی صعده نخستین پایتخت حکومت زیدیان در یمن؛ بقعه یحیی بن حسین (مؤسس دولت زیدیه در یمن) و نخستین پایگاه علمی زیدیان با عنوان «جامع هادی الی الحق» در کنار این بقعه ایجاد شد.
مقالهٔ اصلی: دولت زیدیه در یمن
حکومت زیدیه در یمن نخستین بار توسط یحیی بن حسین بن قاسم رسی از نوادگان امام حسن(ع) (متوفی ۲۹۸ق) ملقب به هادی الی الحق در سال ۲۸۴ هجری قمری پایه‌گذاری شد. او با گرفتن بیعت از مردم، صعده را مرکز حکومت خود قرار داد و مذهب زیدی را به یمن منتقل کرد؛[۶۳]
اگرچه صعده در طول حکومت پرفراز و نشیب زیدیه، مرکز اصلی حکومت آنان بود[۶۴] اما در زمان اوج قدرت زیدیه شهرهایی نظیر عدن و صنعا نیز به عنوان مناطق اصلی قلمرو امامان زیدی به شمار میرفتند.[۶۵]
حکومت زیدیان در یمن دارای سه دوره قدرتمند بود: دوره نخست از زمان هادی الی الحق در سال ۲۸۴ق شروع شده و تا زمان قاسم بن علی عیانی، ملقب به المنصور بالله، از نوادگان قاسم رسی در نیمه دوم قرن چهارم هجری ادامه داشت. با شروع قرن پنجم هجری و شکستهای پی در پی امامان زیدی از صلیحیون اسماعیلی در یمن، دوره ضعف زیدیان آغاز و تا اواخر قرن ششم هجری ادامه یافت.[۶۶]
دوره دوم در سالهای ۵۸۳ ـ ۵۹۴ق توسط عبدالله بن حمزه آغاز شد و تا اواخر قرن دهم هجری ادامه یافت. این دوره طولانی ترین دوره حکومت زیدیان یمن به‌شمار می‌رود. این دوره با امامت احمد بن سلیمان (متوکل علی الله)(درگذشت:۵۶۶ق) از نوادگان هادی الی الحق آغاز شد. آخرین امام این دوره یحیی بن شرف الدین (درگذشت:۹۶۵ق) بود.
دوره سوم این حکومت با تصرف یمن توسط عثمانیها شروع شد. در این دوره قاسم بن محمد بن علی (منصور بالله)(از نوادگان هادی) امامت زیدیه را به دست گرفت و با عثمانیها وارد جنگ شد و موفق شد یمن را از سیطره آنان خارج ساخت و حکومت را به زیدیان بازگرداند. پس از وی فرزندانش محمد (مؤیدبالله)(م۱۰۵۴ق) و اسماعیل (متوکل علی الله)(م۱۰۸۷ق) راه وی را ادامه دادند اما این دوره نیز با ضعف و اختلاف درونی زیدیه منجر به بازگشت عثمانیها در اواخر قرن سیزدهم هجری و اشغال مجدد یمن توسط آنان شد.
پس از سقوط امپراتوری عثمانی دوره چهارم این حکومت در سالهای ۱۳۳۷ق/۱۹۱۸م با حکمرانی یحیی بن محمد حمیدالدین آغاز شد. او در ۱۳۶۷ق/ ۱۹۴۸م توسط انقلابیون یمنی ترور شد و فرزندش احمد بن یحیی حکومت را به دست گرفت. سرانجام حکومت زیدیه در مقابل موج گسترده مخالفین خود که با عنوان جمهوری‌خواهان و تجددطلبان از آنان یاد میشد، تاب نیاورد و همزمان با حکومت بدر فرزند احمد بن یحیی، با کودتای عبدالله سلال و با پشتیبانی دولت جمال عبدالناصر، رییس دولت مصر، دولت زیدیه در سال ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۲م تمام شد.[۶۷]
ایران
حکومت زیدیان در ایران در طبرستان و دیلمان شکل گرفت. «تشکیل دولت مستقل در این سرزمین به حسن بن زید نسبت داده می‌شود».[۶۸]