به نام خدا. کتاب «چراغان» را میرزا محمدرضا سامانی معروف به وصاف بیدگلی حدود ۱۳۴ سال پیش با موضوع جغرافیای قصبه‌ی بیدگل در خصوص محله‌های قدیم، مشاغل، جمعیت، افراد مطرح، اماکن و محصولات کشاورزی نوشته است. وصاف از دوستان نزدیک ملامحمود امام جمعه آرانی(پدر نظام وفا) بود و بیشتر ایام هفته از محل زندگی خود در بیدگل به سمت محله دربند آران حرکت می‌کرد و در خانه‌ی ملامحمود با وی مصاحبت داشت. همه ساله با فرارسیدن ماه محرم، نام این این شاعر و عارف به خاطر بحرطویلی که برای علمدار کربلا حضرت ابوالفضل علیه‌السلام سروده، سر زبان‌هاست: «می‌کند از دل و جان وِردِ زبان، روز و شبان، غمزده وصاف حزین، وصف مهین، یکه‌سوار فرس شیر دلی، فارس میدان یلی، سلطان و ولی، حضرت عباس‌علی‌(ع) ...» آنچه در پی می‌آید، بررسی مسایل اجتماعی آن روزگار بوده که از نگاه وصاف دور نمانده و قابل تامل است: «در هر محله مایحتاج از قبیل حمام و مسجد و آب‌انبار و غیره ساخته‌اند و بعد از رواجِ مذهبِ تشیّع و ساختنِ حسینیه‌ها و تكیه‌گاه‌ها و آلات و ادواتِ عزاداری حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام، قدما و رؤسای این قریه برای رفعِ نزاعِ محله‌بازی، برای هریك از محلات دوازده‌گانه، سرحدّی قرار داده و طوماری در این باب نوشته و مُهر كرده‌اند و هر سه قسمی‌ را به اسمِ "یک محله و دو جزو" مجزا نموده که هر یك حدّ خود را دانسته، در ایام محرم با جریده و عَلَم و طوق و بیرق پا از حدِ خود بیرون ننهند.» @daftin ┄┄┅✿❀🌺❀✿┅┄┄ 🍁 خیمه گاه؛ بزرگ ترین و پرمخاطب ترین رسانه آران و بیدگل👇👇👇 🆔https://eitaa.com/joinchat/2996830307Cf412b6fd7c