🔺پس دار تحقق در حيطه علم اوست و به اظهار او از مكامن غيب هويت ظاهر شود: وَ عنده مفاتح الغيب لا يعلمها إلّا هو. [2] ❄️🍃گويند صفحه اعيان نسبت به ذات مقدس حق جلّ جلاله مثل نسبت اذهان است به نفس انسانى، كه به نفس اراده ايجاد كند و اظهار آنچه در غيب هويت است نمايد. پس جميع دايره تحقق در حيطه علم است و از آنجا ظاهر گردد و بدانجا عود كند: فَ‌ إنّا للّه وَ إنّا إلَيْهِ راجِعُونَ. [3] 🥀🤍و به بيان واضحترى، علم به سبب و علت تامّه شى‌ء مستلزم علم به شى‌ء است، مثلا منجّم كه علم به خسوف و كسوف در ساعت فلان و روز فلان پيدا مى‌كند، به واسطه علم به اسباب است، زيرا كه حركات شمس و قمر و ارض را ضبط نموده و با ضبط حركات وقت فاصله شدن زمين را بين شمس و قمر و فاصله شدن قمر را بين زمين و شمس به دست مى‌آورد، ❄️🍃و اگر ضبطش صحيح باشد ثانيه‌اى تخلف نكند. و چون جميع سلسله اسباب و مسبّبات منتهى شود به ذات مقدس مبدأ المبادى، و حق تعالى علم به ذات خود كه سبب جميع موجودات مى‌باشد دارد، 🔺از حيث آنكه سبب است علم به مسبّبات نيز دارد. 🥀🤍و [از] اين وجوه مذكوره هر كس به حسب نشئه خود يكى را اختيار مى‌نمايد. و بعضى از آن از بعضى ديگر امتن و وافيتر است به تمام مقصد. 🥀پاورقی [1] اسفار اربعة، ج 6، ص 280- 290، «سفر» سوم، «موقف» سوم، فصل 12. [2] «و كليدهاى غيب نزد اوست. جز او كسى بر آنها آگاه نيست.». (انعام- 59). [3] «براستى ما از خداييم و به سوى او باز مى‌گرديم.» (بقره- 156).