راهبرد جلوگیری از خام‌فروشی نویسنده: محسن جهانشاهلو * با توجه به مطالبه‌ی رهبر انقلاب برای جلوگیری از خام فروشی؛ در نظر گرفته شده است که تا حد امکان مواد خام نفتی و میعانات گازی به فرآورده تبدیل گردد و از خام‌فروشی آن صرف‌نظر شود. ایشان خام‌فروشی را یکی از ضعف‌های کشور اعلام کردند و راه رشد را در تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان برای رسیدن به پیشرفت روزافزون علمی دانستند که بتوان از این طریق مواد خام را به فرآورده‌های نفتی تبدیل کرد که هم ارزش افزوده‌ی بسیار بیشتری خواهد داشت و هم صادرات آن‌ها تحریم‌پذیر نیست. ایشان اقتصاد مبتنی بر خام‌فروشی را مثل بچه‌ی پول‌داری می‌دانند که هرطور می‌خواهد پول خرج می‌کند و به نخبه‌ها نیز توجه نمی‌کند. در طولانی‌مدت هم وابستگی کشور به این خام‌فروشی، یکی از موانع رسیدن به خودکفایی اقتصادی می‌شود. (۱) در طی سالیان پیش از انقلاب، شش پالایشگاه به‌وسیله‌ی شرکت‌های خارجی ساخته شد که در طرح‌های توسعه، به تولید بنزین دست یافتند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران به بهانه‌های مختلف و به شیوه‌های گوناگون به تحریم‌های ظالمانه دچار شده است به‌گونه‌ای که پس از تصویب قانون ایلسا (۲) هرگونه سرمایه‌گذاری بیش از چهل میلیون دلار در سال برای توسعه‌ی بخش نفت و گاز در ایران توسط هر شرکتی در دنیا ممنوع شد. بدین ترتیب با توجه به نیاز روزافزون ایران به توسعه و ساخت پالایشگاه از سویی و منع واردات فرآورده‌های نفتی و تجهیزات پالایشگاهی از سوی دیگر، لازم بود اولاً کشور به خودکفایی برسد تا بتواند مشکلات ناشی از منع واردات را رفع نماید، ثانیاً با استفاده از دانش بومی و استفاده از نیروی انسانی داخلی، هزینه‌های سرمایه‌گذاری را کاهش دهد. ضمناً با وجود تحریم روزافزون به‌وسیله‌ی صادرات محصولات پالایشگاهی به ارزآوری بیشتری برسد. در حال حاضر در ایران، هشت پالایشگاه در حال بهره‌برداری است و بیش از شش پالایشگاه در حال ساخت وجود دارد؛ امّا در کنار اهمیت پالایش و تولید فرآورده‌های نفت و گاز، فرآورده‌های اساسی این صنعت همچون بنزین و گازوئیل در کنش‌های مختلف تأثیر بسزایی دارند و با اقتصاد روزانه‌ی مردم نیز درگیر هستند و در رقابت منطقه‌ای و بین‌المللی نیز نقش بسزایی دارد. ۱) برای مطالعه بیشتر مراجه شود به بیانات دیدار رهبر انقلاب با جمعی از پژوهشگران و مسئولان شرکت‌های دانش‌بنیان در سال ۹۱ و دیدار شرکت‌کنندگان در هشتمین همایش ملی نخبگان جوان ۲) در سال ۲۰۰۶ میلادی به علت لغو این نوع تحریم علیه لیبی این تحریم به ایسا یا قانون تحریم ایران تغییر نام پیدا کرد.