تنوع و تمدن در اندیشه اسلامی/ تالیف حبیب‌الله بابایی/ انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی/ چاپ اول: 1399/ 628 صفحه. آنچه در این پژوهش و در توجه به مسئله تنوع و تکثر در فرآیند تمدنی مسلمانی مورد توجه قرار گرفته، تحلیلی است در باب تضادهای ممکن بین وحدت دینی و کثرت تمدنی. این کتاب در پاسخی الهیاتی به مسئله تنوع انسانی در تمدن اسلامی شکل گرفته است. پیشنهاد تمدنی مؤلف در این کتاب، تفکیک کثرات انسانی و الهی (در برابر کثرات غیرانسانی و غیراخلاقی) از کثرات عرفی و دنیوی است. در این نگاه توحید تحقق یافته در تمدن اسلامی، نه از رهگذر حذف کثرت و تکثر، بلکه از مسیر تراکم کثرات الهی و انسانی حاصل می‌شود. اساساً بدون تکثیر کثرات الهی و ایجاد انباشتی از طرق انسانی و سبل الهی، راه‌های بزرگ تمدنی هموار نمی‌شود و بدون راه‌های کلان الهی و انسانی، صراط تمدنی در جامعه مسلمانان تجلی نمی‌یابد. نویسنده در معرفی این اثر نوشته است: این کتاب که حاصل پژوهش‌ها و تأملات نویسنده در ۱۰ سال گذشته است، در پی یافتن راهی الهیاتی برای فهم مسئله تنوع (خاصا تنوع فرهنگی) در صورت‌بندی تمدن توحیدی است. مسئله «تنوع و تکثر» از مسئله‌های مهجور در ادبیات مسلمانان است. این مهجوریت بدان سبب است که اساساً سخن از تکثر همواره در تقابل با وحدت و نظام توحیدی تلقی شده، همان‌طورکه صحبت از کثرت و تنوع همواره با نوعی از تکثرگرایی و پلورالیسم خلط گردیده است. آنچه در این کتاب آمده است، تلاشی است الهیاتی تمدنی در جهت حل این تضاد، تا بلکه راهی را برای تنوعات انسانی در بستر توحیدی فراهم کند و مشکل «یکی و چند» را در اندیشه تمدنی اسلام حل نماید. ادبیات گردآمده در این کتاب در چیستی تمدن، در اسلامی بودن تمدن، و در چالش‌های معاصر تمدن، نوعاً ادبیاتی جدید در تمدن‌پژوهی است و می‌تواند افق‌های جدیدی را برای تمدن‌پژوهان در ایران و در جهان اسلام بگشاید و ذهن تمدن پژوه ایرانی را با مسئله‌های بزرگ جهان اسلام پیوند دهد. 🆔 @libisca