خلاصۀ جلسۀ هجدهم: 17/12/1398 _ «وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَی‏ءٍ عَليمٌ»؛ منطقۀ علم الهی را مطلق معرّفی می‌کند؛ امّا با وجود این اطلاق، باز هم خداوند در آیات قرآن به برخی از مناطق، به صورت خاص اشاره می‌کند. _ یکی از مناطق خاص علم الهی در این آیه آمده است: وَ لَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنكُمْ وَ لَقَدْ عَلِمْنَا المُْسْتَأخِرِينَ؛ ما، هم پيشينيان شما را دانستيم و هم متأخّران را! (سورۀ حجر/24). _ در این که منطور از «مستقدمین» و «مستأخرین» چیست، اقوالی نقل شده؛ امّا آیه به صورت مطلق آمده و می‌شود به اطلاقش تمسّک کرد. علم داشتن به پیشیینیان و آیندگان، یعنی خدا به خودشان، به حالاتشان، به اختیاجاتشان و ... علم دارد. هم به فرد فردشان علم دارد و هم به جوامعشان علم دارد. _ کسی که مدعی طراحی نقشۀ تربیت است، باید به سیر تکامل بشر علم داشته باشد. این علم، فقط در اختیار خداست. _ در علوم امروز، آینده پژوهی جایگاه ویژه‌ای دارد. این یک اصل مسلّم پذیرفته شده است که بدون نگاه به گذشته و بدون پژوهش آینده نمی‌شود برنامۀ صحیحی تدوین کرد. _ چه کسی بدون اتّصال به علم الهی، نه می‌تواند آگاهی از گذشتگان داشته باشد و نه توان پژوهش صحیحی از آینده را خواهد داشت. _ إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ مَا فى الْأَرْحَامِ وَ مَا تَدْرِى نَفْسٌ مَّا ذَا تَكْسِبُ غَدًا وَ مَا تَدْرِى نَفْسُ بِأَىِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرُ ؛ آگاهى از زمان قيام قيامت مخصوص خداست، و اوست كه باران را نازل مى‏كند، و آنچه را كه در رحم‏ها (ى مادران) است مى‏داند، و هيچ كس نمى‏داند فردا چه به دست مى‏آورد، و هيچ كس نمى‏داند در چه سرزمينى مى‏ميرد؟ خداوند عالم و آگاه است! (سورۀ لقمان/34) _ کسی نمی‌داند فردا برای خودش چه پیش می‌آید، چگونه می‌تواند برای تربیت یک یا چند نسل نقشه‌ای را طراحی کند؟ _ ما باید غرب را سؤال باران کنیم. باید سمت و سوی این مسیر یک طرفه را تغییر بدهیم. چرا باید غرب از ما بپرسد و ما را زیر سؤال ببرد؟ ما از غرب می‌پرسیم و او را زیر سؤال ببریم؟ _ کسانی که دنبال تولید علم هستند، دغدغۀ ولایتمداری خودشان را بیشتر کنند. بدون ولایتمداری، تولید علم محال است.