💠 کتب مهم فقه استدلالی ❖ استاد معظم آقای حاج سیدمحمدجواد شبیری: ● از کتب مهم، ایضاح الفوائد فخر المحققین است. البته مرحوم فخر المحققین گرایشی عقل گرایانه دارند و استدلالات فقهی را در قالب قیاس های منطقی قرار می دهند ولی به هرحال، اصل مطالب ایشان مهم است و باید ملاحظه شود. ایضاح الفوائد از منابع اصلی جامع المقاصد محقق ثانی است. هر دو کتاب در شرح قواعد علامه نگارش یافته اند و در مواضع فراوانی همان مطالب ایضاح اما به شکل عرفی تر و بدون قالب های منطقی و فلسفی در جامع المقاصد بیان شده است. اما گذشته از این، تحقیقات خود محقق ثانی نیز برجسته است. ● غایه المراد شهید اول بسیار ارزشمند و قابل استفاده است. این کتاب به همراه جامع المقاصد دو منبع مهم مسالک و شرح لمعه‌ی شهید ثانی است. در موارد زیادی مطالب شهید اول که گاه با عباراتی مندمج و پیچیده بیان شده، در مسالک با قلمی شیوا و به نحوه‌ای استوارتر بیان شده است؛ لذا مسالک در همه‌ی بحث ها بسیار قابل استفاده است. بله ابداعات شهید اول بیشتر است و می توان شهید اول و محقق ثانی را به عنوان دو فقیه برجسته و صاحب مکتب این دوران نام برد. ● در دوران بعدی، مکتوبات محقق اردبیلی بسیار قابل استفاده است؛ البته قلم ایشان بسیار اندماج دارد و گذشته از دشواری فهم آن، مطالب ایشان بیشتر، تاملات و تلنگرهایی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد. پس از محقق اردبیلی، دو شاگرد مهم ایشان، یعنی صاحب مدارک و صاحب معالم، به نوعی شیوه‌ی ایشان را ادامه دادند. البته مطالب صاحب معالم از دقت و عمق بیشتری برخوردار است و در مواضع زیادی، از اشکالات محقق اردبیلی پاسخ گفته اند. اما صاحب مدارک بیانی روان تر دارند و در موارد بسیاری، مطالب محقق اردبیلی را با قلمی گویا بیان نموده اند. ● در دوره‌ی بعد، کشف اللثام فاضل اصفهانی مطالب قابل استفاده دارد. بعد از ایشان، آثار وحید بهبهانی بسیار پر مطلب است. وحید بهبهانی نقطه‌ی عطفی در تاریخ فقه و اصول است و آثار قبل و بعد از ایشان کاملا جدا از یکدیگر است. وحید بهبهانی چشمه‌ی جوشانی است که هر بار مساله‌ای را طرح می کند، فکر و تدقیق مجددی در آن می نماید و به افکار سابق خود اکتفا نمی کند. آثار وحید پر از مطالب بکر است؛ اما چون بیان روانی ندارد چندان مورد مراجعه قرار نمی گیرد. اگر آثار وحید با آثار صاحب حدائق مقایسه شود روشن می شود که صاحب حدائق چه اندازه بیان زیبا و شیرینی دارند اما ابتکارات وحید به مراتب بیشتر است. ● بعد از وحید بهبهانی، عمده‌ی آثار قابل استفاده، مکتوبات میرزای قمی، ریاض المسائل، مستند مرحوم نراقی، کشف الغطاء و جواهر الکلام است. همچنین انوار الفقاهه شیخ حسن کاشف الغطاء نیز بسیار خوب و قابل استفاده است. البته این کلام، به معنای بی فائده بودن سائر کتب نیست. مراد این است که عمده‌ی مطالب تا زمان صاحب جواهر، با مراجعه به این کتب به دست می آید. و الا، برای تحقیق کامل و استخراج همه‌ی مطالب، لازم است به کتب سائر فقهاء نیز مراجعه کرد. 🔺درس خارج فقه؛ 1395/10/19 @madras_emb